Gevangengezette Russische oppositieleider: ‘Jammer dat ik Depeche Mode moet missen’

Een dooiperiode. Zo kenschetsten sommige westerse media begin maart de situatie voor Russische dissidenten nadat mensenrechtenactivist Ildar Dadin onverwachts was vrijgelaten. Maar de vertrouwde vrieskou is helaas allang weer ingetreden.

Het was groot nieuws toen het Russische Constitutionele Hof eind februari het vonnis van Ildar Dadin vernietigde. De mensenrechtenverdediger had openlijk geprotesteerd tegen het beleid van president Poetin en was de eerste die werd veroordeeld onder de demonstratiewetgeving die na de Balotnaja-demonstraties van 2011 en 2012 een gevreesde revolutie moest voorkomen. Het is in Rusland tegenwoordig een strafbaar feit als je binnen 180 dagen meer dan twee keer een boete krijgt voor het overtreden van de demonstratiewet. De maatregel lijkt ontworpen om demonstranten (lees: critici van het regime) het leven moeilijk te maken. Daarom was het ook zo verheugend dat Dadin vrijkwam. Sommige westerse media durfden het zelfs aan om te spreken over een ‘dooiperiode’ in de relatie tussen de autoriteiten en dissidenten.

Buitenlandse agent

Maar ze juichten te vroeg. Behalve de demonstratiewet heeft Poetin een heel arsenaal aan andere juridische trucs achter de hand om zijn critici monddood te maken. En hij gebruikt ze ook. Vraag dat maar aan Valentina Cherevatenko en Natalya Sharina. De prominente mensenrechtenverdediger Cherevatenko wordt persoonlijk vervolgd wegens ‘kwaadwillende ontduiking’ van de buitenlandse-agentenwet. Deze draconische wet verplicht ngo’s zich als ‘buitenlandse agent’ te laten registreren wanneer deze financiële steun uit het buitenland ontvangen en zich bezighouden met wat de wet in vage bewoordingen ‘politieke activiteiten’ noemt. Als ze schuldig wordt bevonden, kan Cherevatenko twee jaar cel krijgen.

Natalya Sharina is al veroordeeld. De voormalige directrice van de Bibliotheek voor Oekraïense Literatuur in Moskou heeft na een schijnproces vier jaar voorwaardelijke gevangenisstraf gekregen voor ‘aanzetten tot haat’ en ‘verduistering van bibliotheekgelden’. Beide aanklachten waren ongefundeerd en politiek gemotiveerd. De boeken met ‘anti-Russische propaganda’ die de autoriteiten tijdens de huiszoeking in de bibliotheek aantroffen lijken daar bovendien door henzelf neergelegd.

Humor

Ook de kleine 2000 demonstranten die onlangs tijdens en na de demonstraties van 12 juni werden opgepakt zullen vraagtekens zetten bij de stelling dat het politieke klimaat minder repressief geworden is. Vreedzame demonstraties tegen de corruptie in hun land draaiden uit op massale arrestaties. De veelal jonge demonstranten werden opgesloten in overvolle cellen, kregen niks of weinig te eten, nauwelijks matrassen om op te slapen en hadden beperkt toegang tot sanitaire voorzieningen. Een van de arrestanten was oppositieleider Aleksei Navalny, die 30 dagen celstraf kreeg voor het organiseren van ongeoorloofde demonstraties. Het leek weinig indruk op hem te maken, getuige zijn tweet vanuit de rechtbank: ‘Jammer dat ik de gevangenis in moet – nu ga ik Depeche Mode missen als ze in Moskou optreden.’

Met humor houdt Navalny de moed erin.

Hoop

Met de vrijlating van Ildar Dadin gloorde er even hoop voor Russische mensenrechtenverdedigers. Maar de celstraf voor Navalny, de vervolging van Valentina Cherevatenko, de veroordeling van Natalya Sharina en de vele opgepakte anti-corruptie-demonstranten maken duidelijk dat een zwaluw nog geen zomer maakt. Het is business as usual voor dissidenten in Rusland.

En toch. Tóch is de situatie in Rusland hoopgevender dan je op het eerste gezicht zou denken. Want wat er ook gebeurt, in diverse steden durfden duizenden mensen de straat op te gaan om te demonstreren. De meesten van hen waren jong. En dat biedt een sprankje hoop op een Rusland dat de mensenrechten respecteert.