Georgia executeert man met verstandelijke beperking
De Amerikaanse staat Georgia heeft op 20 maart 2024 de doodstraf van Willie Pye (58) voltrokken. Pye werd ter dood veroordeeld voor de moord op zijn ex-vriendin in 1992. Hij had een verstandelijke beperking en werd als kind misbruikt en verwaarloosd. Maar zijn advocaat legde deze verzachtende omstandigheden tijdens de rechtszaak niet voor aan de jury. Het executeren van iemand met een verstandelijke beperking in strijd is met de Amerikaanse grondwet.
De executie van Pye is de eerste in 4 jaar tijd in Georgia. Ruim 30.000 mensen in Nederland riepen de gratiecommissie in Georgia op om de doodstraf van Willie Pye om te zetten naar een gevangenisstraf. Dat is dus niet gebeurd.
Doodvonnis toch niet vernietigd
In 2021 vernietigden federale rechters het doodvonnis van Pye. Ze oordeelden dat hij recht had op een nieuw proces omdat zijn advocaat niet voldoende onderzoek had gedaan naar Pye’s verstandelijke beperking en traumatische jeugd. Pye heeft een IQ van 68 en werd als kind lichamelijk en emotioneel misbruikt en ernstig verwaarloosd.
De beslissing om het doodvonnis te vernietigen werd in hoger beroep teruggedraaid op procedurele gronden. Dit gebeurde onder een federale wet uit 1996, de Antiterrorism and Effective Death Penalty Act (AEDPA). De wet is gedeeltelijk gericht op het vergemakkelijken van executies en eist dat beslissingen van staatsrechtbanken het ‘voordeel van de twijfel’ krijgen.
Ongrondwettelijke executie
In 2002 oordeelde het Amerikaanse Hooggerechtshof dat het executeren van iemand met een verstandelijke beperking in strijd is met de Amerikaanse grondwet. De staat Georgia, waar Pye is berecht, was de enige Amerikaanse staat waar dergelijke executies ten tijde van Pye’s proces al verboden waren. Dit maakt het des te wranger dat Pye’s advocaat naliet dit voldoende te onderzoeken. Pye’s huidige advocaten hebben bewijsmateriaal voorgelegd waaruit blijkt dat hij een verstandelijke beperking heeft. Maar op grond van de eis van Georgia om dit ‘buiten redelijke twijfel’ te bewijzen, is zijn doodvonnis gehandhaafd. En is hij geëxecuteerd.
Achtergrond
Sinds 1976 vonden er in de Verenigde Staten 1.584 executies plaats. Georgia is verantwoordelijk voor 76 daarvan, waarvan de meest recente – tot die van Pye – op 29 januari 2020 plaatsvond.
Amnesty International is tegen de doodstraf. Overal en altijd.
