Frankrijk: politiegeweld tegen mensen die vluchtelingen helpen

De Franse autoriteiten intimideren en gebruiken geweld tegen mensen die humanitaire hulp bieden aan migranten, asielzoekers en vluchtelingen. Dit is een bewuste poging om aan deze solidariteitsacties een einde te maken.

Dit concludeert Amnesty International in het rapport Targeting solidarity: Criminalization and harassment of people defending migrant and refugee rights in northern France.

Aan hun lot overgelaten

Hulp bieden aan vluchtelingen, bijvoorbeeld door hun te eten te geven, wordt voor vrijwilligers steeds riskanter. Na de ontruiming van het ‘Jungle-kamp’ in 2016 leven nog steeds meer dan duizend mensen onder slechte omstandigheden in Calais en Grand-Synthe. De rol van mensenrechtenverdedigers die de mannen, vrouwen en kinderen bijstaan, is cruciaal. De vluchtelingen en migranten hebben geen toegang tot voedsel, water, sanitair, onderdak of juridische bijstand. Ze worden verjaagd, lastiggevallen en gewelddadig bejegend door de politie.

Vreemdelingen slachtoffer van politiegeweld

Een man uit Afghanistan vertelde dat hij door de politie met een knuppel op zijn rug werd geslagen tijdens een gedwongen uitzetting. Een ander vertelde dat de politie op zijn tent urineerde. ‘Ik verliet mijn land op zoek naar veiligheid, maar nu krijg ik te maken met mishandeling door de politie. Elke dag nemen ze mijn tent en kleren weg,’ zegt een Iraanse man.

Het aantal kampen en tenten dat wordt vernield neemt de laatste tijd toe: tijdens de eerste vijf maanden van 2019 vonden 391 uitzettingen plaats. Eenmaal uithet kamp gezet is het risico om slachtoffer van geweld te worden groter. Een vrouw die migranten hulp biedt, vertelde Amnesty dat ze er getuige van was dat de politie bij migranten, die bij haar in de tuin sliepen, traangas in de ogen spoot.

Franse staat verzaakt

Het toegenomen aantal uitzettingen is een gevolg van Frankrijks ‘geen vestigingspunten’-beleid, dat tot doel heeft mensen te beletten in het gebied te verblijven door geen kampen op te zetten. In plaats daarvan bieden de autoriteiten vluchtelingen en migranten hulp om toegang te krijgen tot opvangcentra en asielkantoren elders in Frankrijk. Deze centra liggen ver van Calais en Grand-Synthe en hebben soms onvoldoende capaciteit om mensen onder te brengen. Om hun leed te verzachten springen bezorgde Fransen bij en bieden zij vluchtelingen en migranten de broodnodige steun die de Franse staat hun onthoudt.

Lastigvallen activisten dagelijkse kost

In plaats van te erkennen dat activisten belangrijk werk verrichten, werken de autoriteiten hen tegen, worden ze geïntimideerd en wordt een enkele keer geweld gebruikt. Ook worden enkelen vervolgd hoewel daarvoor geen reden is. Verschillende mensenrechtenverdedigers vertelden Amnesty dat de intimidaties en dreigementen onderdeel geworden zijn van hun dagelijkse werk. Een hulpverlener vertelde dat ze omvergeduwd werd en dat de politie haar verstikte toen ze vier agenten filmde die in Calais een vreemdeling achternazaten.

Honderden vrijwilligers lastiggevallen

In een rapport dat vier organisaties vorig jaar uitbrachten, wordt melding gemaakt van 646 gevallen tussen november 2017 en juni 2018 waarbij vrijwilligers door de politie werden lastiggevallen. Dit jaar zijn 72 gevallen geregistreerd, maar het werkelijke aantal ligt waarschijnlijk aanzienlijk hoger.

Eleonore Vigne, die deelnam aan het Mensenrechten Waarnemersproject, zegt dat het intimideren van vrijwilligers afgelopen zomer een piek beleefde. ‘In april en mei 2018 werden mensen gefouilleerd, met name vrouwen, die soms door mannelijke functionarissen werden onderzocht. Ook werden mensen vaker geduwd, waardoor ze soms op de grond vielen en werd er vaker gedreigd met arrestatie en rechtszaken,’ zegt Vigne.

Klachten niet serieus genomen

Bij het melden van mishandeling van vluchtelingen, migranten en mensenrechtenverdedigers werden klachten niet serieus genomen. Charlotte Head, een vrijwilliger die verschillende klachten over het gedrag van de politie indiende bij het interne onderzoeksorgaan van de politie, werd gewaarschuwd dat haar klachten een ‘lasterlijk karakter’ hadden en een ‘misdrijf’ konden zijn. Een lokale mensenrechtenorganisatie, Cabane Juridque, diende tussen januari 2016 en april 2019 meer dan 60 klachten in bij verschillende organen. Het Franse ministerie van Justitie liet Amnesty International echter weten dat regionale rechtbanken er elf hadden ontvangen en dat slechts in een geval een onderzoek wordt ingesteld.

Stress, angst en vrees voor vervolging

Mensenrechtenverdedigers vertelden Amnesty dat ze de druk voelen toenemen en dat dit een negatieve invloed heeft op hun leven. Sommigen hebben last van slapeloosheid, stress en angsten. ‘Ik heb het gevoel dat ik gevangenzit tussen de acute nood van de mensen die ik probeer te helpen en de intimidatie van de Franse autoriteiten, die de humanitaire activiteiten proberen tegen te houden en onze activiteiten als misdrijf bestempelen,’ zegt Loan Torondel. ‘Dit is geen geschikte werkomgeving voor ons, en de mensen die we helpen betalen daarvoor de rekening.’ Een andere activist vertelde dat de vrijwilligers bang zijn en dat het moeilijk is om nieuwe te werven.

Amnesty’s oproep

‘In plaats van te proberen het leven van migranten en vluchtelingen zo moeilijk mogelijk te maken, zouden de Franse autoriteiten concrete maatregelen moeten nemen om de omstandigheden te verbeteren en zouden ze onderdak en steun moeten geven aan de vreemdelingen die op straat leven,’ zegt Lisa Maracani. ‘Ook is het tijd dat er wordt opgekomen voor de mensenrechtenverdedigers. Ze moeten niet als vijand worden behandeld. De autoriteiten zouden ze moeten zien als belangrijke bondgenoten, en zouden hun solidariteitsacties moeten toejuichen en deze niet als misdrijven moeten bestempelen.’

Tweeënhalf jaar na de sluiting van het ‘Jungle-kamp’ blijven migranten, asielzoekers en vluchtelingen naar dit gebied komen. De echte ‘pull-factor’ is de nabijheid van het Verenigd Koninkrijk, hoewel dat maar op zeer beperkte schaal internationale bescherming geeft aan vluchtelingen. De weigering van het Verenigd Koninkrijk om de toegang tot het land via reguliere kanalen te vergroten en de volharding van de Fransen om te voorkomen dat kampen in dit gebied worden opgezet, hebben bijgedragen aan een vijandig klimaat.

Degenen die wachten op de oversteek moeten zich onder barre omstandigheden zien te redden en lopen het risico mishandeld te worden door wetshandhavers. En degenen die hen proberen te helpen en opkomen voor hun rechten, worden stelselmatig tegengehouden, geïntimideerd, lastiggevallen en mishandeld. In sommige gevallen worden ze zelfs vervolgd, hoewel daar geen grond voor is.

Het is essentieel dat de rechten van vluchtelingen en migranten gerespecteerd worden. Dit betekent dat het asiel- en opvangsysteem in Frankrijk verbeterd moet worden en dat er voor veilige en legale routes naar het Verenigd Koninkrijk wordt gezorgd. Ook moet het Europese asielsysteem hervormd worden, door de eis te laten vallen dat asielzoekers bescherming moeten zoeken in het eerste land dat ze binnenkomen, zoals in de Dublin-verordening staat.