Frankrijk: duizenden demonstranten onterecht gestraft voor en tijdens de coronacrisis

Duizenden vreedzame demonstranten zijn in Frankrijk opgepakt tijdens de onderdrukking van protesten. De autoriteiten misbruiken wetgeving om vreedzame demonstranten te beboeten, willekeurig te arresteren en te vervolgen. Dat zegt Amnesty International in een nieuw rapport.

Het rapport Arrested for protest: Weaponizing the law to crackdown on peaceful protesters in France toont aan dat het algemeen verbod op demonstraties dat Frankrijk tijdens de corona-lockdown invoerde, buitenproportioneel was. Met honderden onterechte boetes als gevolg. Het rapport toont ook dat al lang voor de pandemie, toen eind 2018 landelijke protesten uitbraken, onduidelijke wetgeving hierover ook werd ingezet tegen hulpverleners, journalisten en mensenrechtenwaarnemers.

‘Disproportionele beperkingen bij demonstraties door politie en justitie vinden in Frankrijk al langer plaats, ook al voor de lockdown. Als demonstranten gevangengenomen worden voor het oplaten van ballonnen of het omhooghouden van spandoeken, dan heeft dit een ontmoedigend effect op rechtmatig protest’, zegt Marco Perolini, onderzoeker Europa van Amnesty International.

De afgelopen jaren neemt het aantal protestbewegingen in Frankrijk sterk toe. Denk aan de gele hesjes, protesten tegen klimaatverandering, demonstraties voor sociale rechtvaardigheid en anti-racismeprotesten na de dood van George Floyd in de Verenigde Staten.

Onduidelijke wetten

Tussen november 2018 en juli 2019 werden 11.203 gele hesjes-demonstranten in voorlopige hechtenis geplaatst. Zij werden gearresteerd en vervolgd voor feiten die niet strafbaar zouden moeten zijn. Feiten als ‘minachting van overheidsfunctionarissen’, ‘deelname aan een groep met het doel gewelddadige criminele feiten te plegen’ en ‘deelname aan een demonstratie zonder dat van te voren te melden’. In 2018 en 2019 werden meer dan 40.000 mensen veroordeeld op grond van onduidelijke wetgeving. Alleen al in 2019 werden 20.280 mensen veroordeeld wegens ‘belediging van overheidsfunctionarissen’. Daar staat een jaar gevangenisstraf of een boete van 15.000 euro op.

Frédéric, een vakbondslid, werd de afgelopen twee jaar verschillende keren gearresteerd en vervolgd voor zijn vreedzame activiteiten. Hij kreeg vijf keer een boete voor wat de autoriteiten omschreven als ‘verboden protesten’.

Brice, een journalist die in april 2019 aan het filmen was bij een gele hesjes-protest in Parijs, werd gearresteerd en 24 uur in voorlopige hechtenis gehouden. Hij werd aangeklaagd voor ‘geweld’, ‘het bedekken van zijn gezicht’ en ‘ het voorbereiden van geweld’. Hij zei tegen Amnesty International: ‘Ik vind het absurd dat de aanklager 3 maanden tegen mij eiste, als je bedenkt dat ik een journalist ben en er geen bewijs tegen mij was’. Uiteindelijk werd hij vrijgesproken.

In Marseille werd een man die vloekte tegen een politieman omdat die op het punt stond een vrouw met een wapenstok te slaan, zelf geslagen. Hij werd 24 uur in voorlopige hechtenis gehouden en kreeg vervolgens een boete van 900 euro. Daarnaast moest hij 1000 euro schadevergoeding aan de agent betalen, terwijl actie tegen de agent uitbleef.

Tegenstrijdige standpunten over gezichtsbedekking

Omdat de politie steeds meer traangas en rubberkogels inzet, gingen demonstranten gezichtsmaskers, helmen en beschermende brillen gebruiken. Daarop werd op april 2019 een verbod op gezichtsbedenkende kleding ingevoerd, op straffe van 1 jaar cel en een boete tot 15.000 euro. Naar aanleiding van dit verbod werden tussen april en oktober 2019 210 mensen in voorlopige hechtenis geplaatst. In 2019 werden 41 demonstranten ervoor veroordeeld.

Amnesty vindt dat de wet die het dragen van gezichtsbedekkende kleding verbiedt snel ingetrokken moet worden. Het bedekken van je gezicht is immers noodzakelijk in de strijd tegen corona.

Ongekende aanval op de vrijheid van bijeenkomsten

De arrestaties en vervolgingen in Frankrijk hebben een ontmoedigend effect gehad op gebruikmaking van het recht om in vrijheid bijeen te komen en te demonsteren. Veel door Amnesty geïnterviewden zeggen dat zij zich wel twee keer bedenken voor zij aan een demonstratie deelnemen, minder vaak aan demonstraties deelnemen of grote mensenmassa’s vermeden.

‘Het is ironisch dat een land dat zo’n lange traditie heeft van collectieve actie voor sociale verandering, iedere vorm van protest criminaliseert. Drie jaar nadat Emmanuel Macron een verkiezingsbelofte deed om het recht op vreedzame bijeenkomsten te beschermen, wordt het vreedzame protest aangevallen als nooit tevoren’, zegt Marco Perolini.

‘De wet gebruiken om demonstranten op de korrel te nemen mag dan minder zichtbaar zijn dan het gebruik van buitensporig geweld, het is niet minder schadelijk voor het recht op demonstratie. De Franse autoriteiten moeten stoppen met het criminaliseren van vreedzame demonstranten en alle wetten intrekken die het recht om in vrijheid bijeen te komen beperken.’

Lees het rapport Arrested for protest: Weaponizing the law to crackdown on peaceful protesters in France