Europa: corona-lockdowns maken vooroordelen en discriminatie bij de politie zichtbaar

Bij het naleven van de lockdown-maatregelen heeft de politie in verschillende Europese landen het vooral gemunt op etnische minderheden en gemarginaliseerde groepen. Dit gebeurde door gewelddadig op te treden, discriminerende identiteitscontroles, gedwongen quarantaines en het opleggen van boetes. Dat blijkt uit een vandaag verschenen rapport van Amnesty International.

Het rapport, dat Policing the pandemic heet, gaat over twaalf Europese landen en toont een verontrustend patroon van racistische vooroordelen gelinkt aan zorgen over institutioneel racisme bij de politie. Deze zorgen worden ook in de huidige Black Lives Matter-protesten aangekaart.

‘Politiegeweld en zorgen over institutioneel racisme zijn niet nieuw’, zegt Marco Perolini van Amnesty International. ‘Maar de coronapandemie en de dwingende handhaving van de daarbij horende lockdowns leggen bloot hoe vaak ze voorkomen. De discriminatie, het onwettig gebruik van geweld en de straffeloosheid bij de politie moeten dringend worden aangepakt in Europa.’

Mensen van etnische minderheidsgroepen

De handhaving van de lockdowns door politie had een grotere impact op armere gebieden, waar vaak meer etnische minderheidsgroepen wonen. Zo was in Seine-Saint-Denis – het armste gebied van Frankrijk waar de meerderheid van de bewoners zwart is of van Noord-Afrikaanse origine – het aantal boetes voor overtreden van de lockdownregels drie keer zo hoog als in de rest van het land. Dit gebeurde ondanks het feit dat de autoriteiten aangaven dat mensen zich net zo goed aan de regels hielden dan in andere gebieden. Een buurt in Nice, waar vooral arbeiders en etnische minderheidsgroepen wonen, kreeg langere avondkloktijden dan de rest van de stad.

Het onwettig inzetten van geweld kwam vaak in de vorm van politiecontroles op straat en identiteitscontroles bij het handhaven van de lockdownmaatregelen.

In het Verenigd Koninkrijk – een van de weinige landen in Europa waar data wordt bijgehouden over etniciteit en handhaving – registreerde de politie in Londen een toename van 22 procent van de politiecontroles op straat tussen maart en april 2020. In die periode steeg het aantal zwarte mensen dat staande werd gehouden met bijna een derde.

Video’s van onrechtmatig politiegeweld

Het Evidence Lab van Amnesty International onderzocht 34 video’s uit verschillende Europese landen waarop te zien is hoe de politie onrechtmatig geweld inzet – in veel gevallen was dit volledig overbodig.

In een video die op 29 maart online werd gedeeld, is te zien hoe twee agenten een jonge man op straat aanhouden in Bilbao, Spanje. De man is volgens berichten van Noord-Afrikaanse komaf. Ondanks dat de man geen bedreiging lijkt te vormen, duwen de agenten hem en slaan ze hem met een wapenstok. Terwijl ze hem met zijn handen achter de rug tegen een muur duwen, verschijnt de moeder van de man. Ze vertelt de agenten dat haar zoon psychische problemen heeft. De agent slaat de moeder vervolgens met zijn stok en drie agenten werken haar daarna tegen de grond. Volgens Amnesty’s analyse hadden de agenten niet zoveel geweld hoeven te gebruiken, als ze überhaupt al geweld hadden moeten inzetten in dit geval. Een aantal buren die het voorval filmden, kregen een boete voor het ‘ongeautoriseerd gebruiken’ van beelden van handhavers.

In een andere video is Samir te zien, een 27-jarige Egyptenaar die al tien jaar in Frankrijk woont. Hij wordt op 26 april 2020 door de politie achtervolgd, waarna hij de rivier bij Île-Saint-Denis de Seine inspringt. De politie gebruikt een denigrerende term voor Arabieren (“bicot”), lacht hem uit, en een van de agenten zegt: ‘Je had een gewicht om zijn enkel moeten doen’. Samir werd later in de politiebus geslagen en gedetineerd Hoewel hij nooit ergens voor werd aangeklaagd, moest hij het land verlaten. De twee agenten zijn op non-actief gesteld voor hun racistische opmerkingen.

Roma-nederzettingen onder militaire quarantaine geplaatst

In Bulgarije en Slovakije werden Roma-nederzettingen onder verplichte quarantaine geplaatst, een duidelijk discriminerende maatregel. In Slovakije werd de handhaving daarvan door het leger uitgevoerd. Amnesty International is van mening dat het leger niet geschikt is om openbare gezondheidsmaatregelen uit te voeren, en niet moet worden ingezet in situaties waarin politiehandhaving voldoende is. Daar was in dit geval geen reden voor.

Tijdens deze verplichte quarantaine in Bulgarije werden meer dan 50.000 Roma afgesloten van de rest van het land, wat leidde tot ernstige voedseltekorten. Uit een onderzoek blijkt dat het gemiddelde inkomen in Roma-buurten tussen maart en mei 2020 met 61 procent is afgenomen.

In de Bulgaarse stad Burgas zetten de autoriteiten drones in met warmtesensoren om de temperatuur te meten van bewoners van Roma-vestigingen. Met de drones kon worden gezien waar mensen heengingen. In de stad Yambol werden vliegtuigen ingezet om Roma-buurten te ‘desinfecteren’. In de buurt in kwestie was er een cornona-uitbraak en werden mensen onder strenge isolatie gehouden, zelfs nadat er geen landelijke noodtoestand meer was.

Vluchtelingen- en migrantenkampen

Asielzoekers, vluchtelingen en migranten in kampen en gedeelde accommodaties waren ook doelwit van selectieve quarantaines. Dit gebeurde in Duitsland, op Cyrpus en in Servië. In Frankrijk en Griekenland werden ze gedwongen hun accommodatie uitgezet.

In Servië werden vluchtelingen, migranten en asielzoekers 24 uur onder verplichte quarantaine gesteld in een aantal geselecteerde door de overheid geleide centra. Het leger werd ingezet om de regels te handhaven.

‘De staat moet stoppen met het instellen van discriminerende quarantainemaatregelen voor Roma, vluchtelingen en migranten en hen niet meer dwingen hun woning te verlaten. In plaats daarvan moet de staat het recht op onderdak en gezondheid voor iedereen waarborgen’, zegt Barbora Černušáková van Amnesty International.

Daklozen

Ook dakloze mensen werden hard getroffen door lockdownmaatregelen. In Italië verzamelde de ngo ‘Avvocato di Strada’ informatie over zeventien gevallen van daklozen die boetes kregen omdat ze de isolatiemaatregelen niet konden naleven. In Frankrijk, Spanje en het Verenigd Koninkrijk werden tientallen mensen beboet om dezelfde reden.
‘De autoriteiten moeten zorgen over institutioneel racisme, racistische vooroordelen en discriminatie bij de politie aanpakken. Deze zaken hebben de aanpak van de coronapandemie beïnvloedt en moeten stoppen. Europa moet racisme in haar eigen achtertuin aanpakken’, zegt Černušáková.