EU: Grote toename menselijk leed door migratiepact

De EU heeft overeenstemming bereikt over het Migratie en Asiel-pact. De komende decennia doet de Europese asielwetgeving hierdoor vele stappen terug met nog meer menselijk leed tot gevolg.

Het migratie- en asielbeleid van de EU wordt hervormd door het vandaag bereikte politieke akkoord over een reeks wetgevingsvoorstellen. Een set regels bepaalt, hoe staten reageren op mensen die in Europa aankomen. Mensen op de vlucht hebben hierdoor minder rechten.

Overeenkomst bedreigt veiligheid van mensen op de vlucht

‘Deze overeenkomst zal de Europese asielwetgeving voor tientallen jaren terugdraaien’, zegt Eve Geddie van Amnesty International. ‘Wie asiel zoekt in de EU, zal in elke fase van de asielaanvraag nog meer leed meemaken. De manier waarop mensen worden behandeld door landen buiten de EU, de toegang tot asiel- en juridische ondersteuning aan de Europese grens, tot de opvang binnen de EU: deze overeenkomst is ontworpen om het moeilijker te maken voor mensen om in veiligheid te komen’.

‘Het pact leidt er vrijwel zeker toe dat meer mensen in de praktijk worden opgesloten aan de EU-grenzen, onder wie gezinnen met kinderen en mensen in kwetsbare situaties. Er komen minder waarborgen voor mensen die asiel zoeken in de EU. Aan de grens zullen meer mensen door asielprocedures worden geloodst die niet aan de normen voldoen, in plaats van dat ze een eerlijke en volledige beoordeling van hun asielaanvraag krijgen’.

Ernstige tekortkomingen pact

Het migratiepact schiet ook tekort in het concreet ondersteunen van staten waar mensen het eerst aankomen in Europa, zoals Italië, Spanje of Griekenland. Herhuisvesting en beschermingssystemen krijgen geen prioriteit. In plaats daarvan kunnen staten simpelweg betalen om de buitengrenzen te versterken, of worden landen buiten de EU gefinancierd om te voorkomen dat mensen Europa bereiken.

De vandaag bereikte overeenkomst biedt landen ook de mogelijkheid om af te wijken van bepaalde EU-asielregels, op het moment dat er een grote toename van het aantal aankomsten is aan de Europese grenzen. Ook is men het eens over ‘instrumentalisering’ van migranten en vluchtelingen: hen inzetten als politiek drukmiddel om iets voor elkaar te krijgen, of zich te beroepen op overmacht. Hierbij kunnen de EU-lidstaten  afwijken van de gebruikelijke regels.

Gevaarlijk precedent

In de praktijk dreigen deze uitzonderingen in strijd te zijn met internationale verplichtingen op grond van het vluchtelingenrecht en de internationale mensenrechtenwetgeving. Ze ondermijnen een gemeenschappelijke, humane reactie op mensen die bescherming nodig hebben en brengen mensen in gevaar. Hierdoor dreigen disproportionele noodmaatregelen aan de Europese grenzen te worden genormaliseerd. Dit schept een gevaarlijk precedent voor het asielrecht wereldwijd.

Tegelijkertijd versterkt deze overeenkomst de Europese afhankelijkheid van landen buiten de EU om migratie te beheren, voortbouwend op recente overeenkomsten met Albanië, Libië, Tunesië en Turkije.

Er wordt niet geïnvesteerd in een waardige opvang binnen de EU. Noch in uitbreiding van veilige en legale routes zodat mensen bescherming kunnen krijgen in Europa zonder een levensgevaarlijke reis te moeten maken. In plaats daarvan is het akkoord een stap verder richting de uitbesteding van grenscontrole en het ontlopen van Europa’s verantwoordelijkheden op het gebied van vluchtelingenbescherming.

Pact is geen oplossing

‘Amnesty International roept de EU-instellingen en de lidstaten al lange tijd op om mensenrechten centraal te stellen in de onderhandelingen over hervormingen van het EU-asielbeleid’, zegt Eve Geddie. ‘Maar na jaren van complexe onderhandelingen dreigt de EU nu in slaap te sukkelen en te belanden in een systeem dat nog meer aan hervorming toe is dan het huidige.’

Het pact biedt geen oplossing voor de dringende problemen waarmee asielstelsels in de EU te kampen hebben. Het gaat dan om onderinvestering in asiel- en opvangstelsels, onrechtmatige en vaak gewelddadige pushbacks, de straffeloosheid aan de EU-grenzen en beleid dat mensen het recht op asiel ontzegt.

Oproep Amnesty

‘Zonder dat er opnieuw wordt ingezet op handhaving van de EU-wetgeving en ervoor te zorgen dat er verantwoording wordt afgelegd voor pushbacks en andere schendingen, zal het pact niets doen om de bescherming van asielzoekers in Europa te verbeteren. Europa’s gezamenlijke antwoord op migratie wordt door het pact net zo min verbeterd’, aldus Geddie.

We blijven de EU oproepen om al deze goed gedocumenteerde schendingen aan te pakken. Er moeten stappen genomen worden voor een adequate respons op mensen die aan de grenzen van Europa aankomen: die respons moet duurzaam zijn, in lijn zijn met de mensenrechten en goed gefinancierd.

Achtergrond

Vandaag hebben het Europees Parlement en de Raad van de EU een politiek akkoord bereikt over verschillende belangrijke dossiers van het nieuwe migratie- en asielpact. Hieronder vallen de verordening asielprocedures (APR), asiel- en migratiebeheer (AMMR), de screeningverordening en de verordening crisis en overmacht en de Eurodac-verordening.

De besprekingen zullen echter tot februari 2024 op technisch niveau worden voortgezet, waarbij een formele goedkeuring wordt verwacht vóór de verkiezingen voor het Europees Parlement in juni 2024.