Esther Kiobel gaat door met haar strijd voor gerechtigheid

Mensenrechtenverdediger Esther Kiobel verloor vandaag haar civiele zaak tegen oliegigant Shell, die ze beschuldigt van medeplichtigheid aan de executie van haar man in 1995 door de Nigeriaanse militaire regering. Esther Kiobel zoekt al 27 jaar gerechtigheid voor haar man dr. Barinem Kiobel, die samen met acht andere mannen werd opgehangen in verband met wijdverspreide protesten tegen olievervuiling in de Nigerdelta.

Update van 8 november 2022:

Esther Kiobel, Victoria Bera en twee andere Nigeriaanse weduwes staken hun juridische stappen tegen Shell over de vermeende betrokkenheid van het bedrijf bij de arrestatie die leidde tot de executie van hun echtgenoten in 1995 in Nigeria. Afgelopen maart verloren zij hun civiele zaak. De rechtbank in Den Haag oordeelde dat er onvoldoende bewijs was voor Shells mogelijke aandeel. De wettelijke procedure die in 2017 in Nederland werd gestart, nadat een rechtszaak in de VS na jaren in 2012 niet ontvankelijk werd verklaard, komt daarmee tot een eind. De weduwes, die teleurgesteld zijn, vinden het belangrijk dat Shell ter verantwoording werd geroepen in de rechtbank en dat zij gehoord werden. Amnesty International prijst de vrouwen voor hun veerkracht en inzet om de waarheid aan het licht te brengen, en meent dat de procedure onnodig lang heeft geduurd. De procedure is een aanklacht tegen de manier waarop bedrijven in staat zijn zich langdurig te onttrekken aan hun verantwoordelijkheid voor misdrijven en mensenrechtenschendingen. Daar moeten overheden door wet- en regelgeving verandering in brengen: het moet voor slachtoffers makkelijker worden om gerechtigheid te zoeken. 

Tijdens een getuigenverhoor in 2019 vertelden drie mannen de rechtbank dat Shell en de Nigeriaanse regering hen geld en steekpenningen hadden aangeboden om Esther’s echtgenoot en 9 andere mannen te beschuldigen. Samen staan ze bekend als de Ogoni 9. Maar vandaag oordeelde de rechtbank dat er onvoldoende bewijs was voor de betrokkenheid van Shell hierbij.

Esther Kiobel spande de zaak aan tegen Shell samen met drie andere vrouwen, Victoria Bera, Blessing Eawo en Charity Levula, wiens echtgenoten in 1995 ook werden geëxecuteerd. Amnesty’s onderzoek naar dit historische onrecht onthulde hoe de verzoeken om ‘hulp’ van Shell bij het omgaan met milieuprotesten leidden tot bruut overheidsoptreden, wat leidde tot de arrestatie en onwettige executies van de echtgenoten van de vrouwen, evenals de beroemde activist Ken Saro-Wiwa en vier andere mannen.

Lange weg naar gerechtigheid

‘Dit is een teleurstellende uitkomst voor deze buitengewoon dappere vrouwen, die jarenlang een van ’s werelds machtigste bedrijven hebben gevraagd om de namen van hun echtgenoten te zuiveren. Ze moeten worden geprezen voor hun veerkracht en onbreekbare inzet om de waarheid aan het licht te brengen. En voor het onschatbare werk dat ze hebben gedaan om de wereldwijde cultuur van straffeloosheid aan het licht te brengen van multinationals die worden beschuldigd van mensenrechtenschendingen,’ zegt Mark Dummett, hoofd Business en Mensenrechten bij Amnesty International.

Het feit dat het meer dan twintig jaar heeft geduurd voordat een rechtbank Esthers betoog hoorde, is een aanklacht tegen de manier waarop bedrijven in staat zijn om zich te onttrekken aan de verantwoordelijkheid voor misdaden en mensenrechtenschendingen. ‘Ondanks de teleurstellende uitspraak van vandaag, is Esthers strijd voor gerechtigheid niet tevergeefs geweest, haar doorzettingsvermogen heeft laten zien hoever Shell bereid is te gaan om een gerechtelijk oordeel te ontwijken, en vertegenwoordigt een krachtig argument voor verandering. Overheden moeten meer doen om bedrijven verantwoordelijk te houden voor mensenrechtenschendingen en het voor de slachtoffers gemakkelijker maken om gerechtigheid te zoeken.’

Esther Kiobel ontvluchtte Nigeria en vestigde zich in de VS na de moord op haar man. Ze spande in 2002 voor het eerst een zaak aan tegen Shell in New York, maar in 2013 oordeelde het Amerikaanse Hooggerechtshof dat de VS niet bevoegd waren om de zaak te behandelen. In 2017 ondersteunde Amnesty International Esther Kiobel, Victoria Bera, Blessing Eawo en Charity Levula bij het aanspannen van een nieuwe zaak tegen Shell in Nederland. De vier eisers beschuldigden Shell ervan een rol te hebben gespeeld bij de onwettige arrestatie en detentie van hun echtgenoten; de schending van de fysieke integriteit; en de schending van hun recht op een eerlijk proces en op leven, en hun eigen recht op een gezinsleven.

Shell weigerde documenten aan te leveren

De zaak liep vertraging op toen Shell weigerde cruciale documenten met betrekking tot de zaak te overhandigen en pas in 2019 hoorde de rechtbank Den Haag voor het eerst de argumenten van de vrouwen. Amnesty International is uitgebreid ingegaan op de rol van Shell bij het harde optreden in Ogoniland.

Uit een rapport uit 2017 bleek dat Shell het Nigeriaanse leger herhaaldelijk aanmoedigde om de protesten in te dammen, zelfs terwijl het wist dat dit zou leiden tot gruweldaden zoals moorden, verkrachtingen, martelingen en het in brand steken van dorpen. Te midden van deze verschrikkingen verleende Shell het leger materiële steun en betaalde in ten minste één geval een militaire commandant die berucht was om zijn mensenrechtenschendingen.

Amnesty International heeft ook bewijs van ernstige nalatigheid van Shell blootgelegd. De onverantwoordelijke aanpak van Shell van olielozingen in de Nigerdelta heeft een milieucrisis verergerd en geleid tot een verwoestende vervuiling voor Ogoni-gemeenschappen. ‘Een van de vele tragedies in dit geval is dat lekkages van Shells olievelden nog steeds een ravage aanrichten in de Nigerdelta’, zegt Mark Dummett. ‘Het bedrijf zegt nu de regio te verlaten en op zoek te zijn naar een koper. Voordat het dit doet, moet het eindelijk gehoor geven aan de eisen van de gemeenschappen daar – en zijn vuile erfenis opruimen.’

‘Shell heeft miljoenen uitgegeven aan rechtszaken, maar al dat geld is niet voldoende om haar naam te zuiveren’.

Bekijk het interview dat Amnesty International hield met Esther Kiobel, Victoria Bera, Mark Dummett en Seun Bakare.