Amnesty International roept op gender-apartheid te erkennen als misdrijf onder internationaal recht

Om geïnstitutionaliseerde systemen van systematische onderdrukking en overheersing op basis van geslacht te bestrijden, moet gender-apartheid als misdrijf worden erkend onder internationaal recht. Dat concludeert Amnesty International op deze week. 

Amnesty International sluit zich hiermee aan bij oproepen van pioniers, onder wie vrouwen uit Afghanistan en Iran, die het voortouw namen in het eisen van erkenning van gender-apartheid in internationale wetgeving. 

‘De internationale gemeenschap is er niet in geslaagd om geïnstitutionaliseerde en systematische overheersing en onderdrukking van vrouwen, meisjes en lhbtqia+-personen adequaat te herkennen, erkennen en aanpakken,’ zegt Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International. ‘We roepen op tot de erkenning van gender-apartheid onder internationaal recht om zo een groot gat op te vullen in ons wereldwijde juridische kader. Niemand mag ooit een ander geweld aandoen, afzonderen, het zwijgen opleggen of uitsluiten vanwege diens geslacht.’ 

‘Toch zijn vrouwen en meisjes over de hele wereld al generaties het slachtoffer van geïnstitutionaliseerd en systematisch geweld, overheersing en onderdrukking. Heel veel vrouwen en meisjes zijn gedood, en nog veel meer vrouwen en meisjes is hun vrijheid, gelijkheid en waardigheid in het dagelijks leven ontzegd. Het is echt beschamend dat de wereld de systematische onderdrukking en overheersing op basis van geslacht niet erkend  als een misdrijf onder internationaal recht, en niet adequaat reageert op de ernst ervan,’ zegt Callamard.  

Gerechtigheid voor slachtoffers 

Amnesty International vraagt staten gehoor te geven aan de oproep en deze vorm van geïnstitutionaliseerde onderdrukking te benoemen. Gender-apartheid moet worden onderzocht en vervolgd, en er moeten straffen worden opgelegd.  

‘We zijn die erkenning en dat respect verschuldigd aan de activisten in de frontlinie van de strijd voor genderrechten en gelijkheid, en we zijn die gerechtigheid verschuldigd aan de slachtoffers en overlevenden van gender-apartheid,’ aldus Callamard.   

Amnesty International pleit voor de wettelijke erkenning van gender-apartheid – het geïnstitutionaliseerde patroon van systematische overheersing en onderdrukking op basis van geslacht – om het huidige grote gat in internationale wetgeving aan te pakken.  

De vervolging op basis van geslacht, die in het internationaal recht, zoals in het Statuut van Rome van het Internationaal Strafhof, wordt erkend als een misdrijf tegen de menselijkheid, komt in het huidige internationale kader het dichtst in de buurt van gender-apartheid. De intentie en de reikwijdte van dat misdrijf verschillen echter aanzienlijk van apartheid. Specifieke groepen kunnen het doelwit zijn van beide misdrijven, ‘vervolging op basis van geslacht’ alleen omvat niet volledig de omvang en reikwijdte van systemische overheersing die kan worden gepleegd onder een systeem van apartheid. En ook dekt het niet de geïnstitutionaliseerde en ideologische aard van de schending. 

‘De wereld moet gender-apartheid eindelijk erkennen onder internationaal recht door de wet volledig uit te breiden naar vrouwen, meisjes en lhbtqia+-personen, en om inspanningen te bundelen en te ondersteunen voor de uitroeiing van dit afschuwelijke misdrijf, waar het ook plaatsvindt,’ zegt Callamard.  

VN-ontwerpverdrag biedt kansen 

‘Het ontwerpverdrag inzake misdrijven tegen de menselijkheid, een belangrijk verdrag dat momenteel wordt besproken in de VN, biedt een belangrijke kans om de strijd voor genderrechtvaardigheid aan te wakkeren. VN-lidstaten moeten deze kans aangrijpen om gender-apartheid op te nemen in internationale wetgeving, en ook andere mogelijkheden zoeken, zoals in de Mensenrechtenraad, om het concept te versterken.’

Internationale vrouwenrechtenbeweging vraagt om erkenning van gender-apartheid 

Het concept van apartheid op grond van geslacht werd voor het eerst benoemd door Afghaanse mensenrechtenverdedigers en feministische bondgenoten als reactie op de onderwerping van vrouwen en meisjes en de systematische aanvallen op hun rechten onder de Taliban in de jaren negentig. Sinds de Taliban in 2021 de controle over Afghanistan hebben overgenomen, wordt het steeds vaker gebruikt.  

Een aantal Iraanse feministen en VN-experts zijn ook van mening dat de geïnstitutionaliseerde discriminatie of onderdrukking van vrouwen in de Islamitische Republiek Iran neerkomt, of zou kunnen neerkomen, op gender-apartheid.  

Een internationale campagne voor de erkenning van gender-apartheid in het internationaal recht kreeg brede steun van feministische activisten en bondgenoten wereldwijd, onder wie vier vrouwelijke Nobelprijswinnaars voor de Vrede.