Negeren Wapenhandelverdrag wereldwijd kost vele mensenlevens

Enkele van de grootste wapenexporteurs ter wereld lappen de regels van het Internationaal Wapenhandelverdrag openlijk aan hun laars met illegale wapenoverdrachten.
Hierdoor komen in conflictgebieden zoals de bezette Palestijnse gebieden, in het bijzonder de bezette Gazastrook, Sudan en Myanmar enorm veel mensen om het leven.

Sinds het Internationale Wapenhandelverdrag bijna tien jaar geleden in werking trad, gaat Amnesty International door met het documenteren en aan de kaak stellen van onwettige wapenoverdrachten die ernstige misstanden in de hand werken en in strijd zijn met de (volgens het verdrag) strenge, juridisch bindende en wereldwijde regels voor internationale wapenoverdrachten.

Wereldwijde normen

Op 2 april 2013 stemden 155 staten voor het Wapenhandelverdrag. In december 2014 trad het verdrag in werking. Vandaag telt het verdrag 115 verdragsluitende staten en 27 ondertekenaars. Hier vallen alle 10 grootste wapenexporteurs onder, behalve Rusland. Deze zijn samen goed voor meer dan 90% van de wapenhandel.

‘Het Wapenhandelverdrag is het eerste in zijn soort dat wereldwijde normen vastlegt voor de internationale handel in conventionele wapens en munitie’, zegt Patrick Wilcken van Amnesty International. ‘De wettigheid van een wapenoverdracht is nu expliciet gekoppeld aan internationale mensenrechten en humanitair recht’. ‘Hoewel er vooruitgang is geboekt, blijven veel regeringen de regels schaamteloos aan hun laars lappen. Dit leidt tot een enorm verlies aan mensenlevens in conflictgebieden. Het is tijd dat staten die partij zijn hun wettelijke verplichtingen nakomen en het Wapenhandelverdrag volledig implementeren. ‘

‘Staten moeten de stroom van wapens naar deze landen verbieden, als bekend is dat wapens worden gebruikt voor genocide, misdaden tegen de menselijkheid of oorlogsmisdaden. Of als ze zouden kunnen worden gebruikt om ernstige schendingen van internationale mensenrechten of humanitair recht te plegen of het schenden hiervan vergemakkelijken.’’

Onwettige wapenoverdrachten naar Israël

De voortdurende overdracht van wapens naar Israël is een grimmig voorbeeld. Het laat zien dat staten die partij zijn, falen bij de naleving van het Wapenhandelverdrag, en dat zij het doel ervan ondermijnen.

‘Amnesty International roept al lange tijd op tot een alomvattend wapenembargo tegen zowel Israël als Palestijnse gewapende groeperingen vanwege langdurige patronen van ernstige mensenrechtenschendingen en schendingen van het humanitair recht die moeten worden onderzocht als oorlogsmisdaden. De gevolgen voor burgers, waaronder vrouwen en kinderen zijn gruwelijk’, aldus Patrick Wilcken.

‘Staten die partij zijn en ondertekenaars, waaronder de VS – de grootste leverancier van wapens aan Israël – blijven wapenoverdrachten aan Israël toestaan ondanks overweldigend bewijs van oorlogsmisdaden begaan door Israëlische strijdkrachten.’

Wapenpakket van 20 miljard is schande

De goedkeuring door de regering Biden van de verkoop van wapens aan de Israëlische regering ter waarde van $20 miljard is onvoorstelbaar. Oorlogsmisdaden en mensenrechtenschendingen door Israëlische troepen tegen Palestijnen in de bezette Palestijnse gebieden gaan door.

‘Palestijnen in de bezette Gazastrook lopen nog steeds het risico op genocide en lijden onder een gecreëerde hongersnood te midden van voortdurende intense Israëlische militaire aanvallen. Nergens is het veilig voor burgers in de Gazastrook.

In het licht van deze laatste actie van de regering Biden dringt Amnesty International er bij het Amerikaanse Congres op aan om dringend actie te ondernemen om het Amerikaanse en internationale recht te handhaven door de verkoop te blokkeren, onder andere door het indienen van een gezamenlijke resolutie van afkeuring.

Amnesty International herhaalt ook haar oproep aan de Amerikaanse regering om alle wapenverkopen en -overdrachten aan de Israëlische regering onmiddellijk op te schorten en om een onmiddellijk en permanent staakt-het-vuren in te voeren.

Munitie en bommen uit de VS

In de afgelopen 10 maanden heeft Amnesty International talloze onwettige aanvallen door Israëlische troepen in de bezette Gazastrook gedocumenteerd waarbij Palestijnse burgers zijn gedood en hele families zijn weggevaagd. In deze onderzoeken heeft Amnesty International ook het gebruik van in de VS gemaakte munitie geïdentificeerd, waaronder Joint Direct Attack Munitions, GBU-39 Small Diameter bommen en onderdelen door Israëlische strijdkrachten. Amnesty International heeft een langdurig patroon gedocumenteerd van aanvallen door Israëlische strijdkrachten die burgerdoelen treffen, zowel tijdens het huidige conflict als tijdens de conflicten van 2008-9, 2014 en 2021.

Amnesty heeft het gebruik van in de VS gemaakte Joint Direct Attack Munitions (JDAM) gedocumenteerd in twee dodelijke, onwettige luchtaanvallen op huizen in de bezette Gazastrook. Hierbij zijn 43 burgers – 19 kinderen, 14 vrouwen en 10 mannen – gedood op 10 en 22 oktober 2023.

Een GBU-39 Small Diameter Bomb, gemaakt in de VS door Boeing, werd gebruikt bij een Israëlische aanval in januari 2024. De aanval trof een gezinswoning in de wijk Tal al-Sultan in Rafah. Hierbij kwamen 18 burgers om, onder wie 10 kinderen, 4 mannen en 4 vrouwen.

Illegale wapenhandel voedt onrust in Sudan

Ook de onrust in Sudan is aangewakkerd door de iIllegale wapenhandel. Sinds de escalatie van het conflict in april 2023 heerst er een enorme mensenrechten- en humanitaire crisis in het land. De gevechten tussen de Sudanese strijdkrachten (SAF) en de Rapid Support Forces (RSF) en hun bondgenoten hebben aan meer dan 16.650 mensen het leven gekost en meer dan 10 miljoen mensen raakten ontheemd, dit is het grootste aantal wereldwijd.

Ondanks deze crisis en een wapenembargo van de VN-Veiligheidsraad voor de regio Darfur, blijft Amnesty International aanzienlijke wapenstromen naar het conflict documenteren.
Amnesty International heeft onlangs geproduceerde wapens en militaire uitrusting geïdentificeerd uit landen als China en Servië, die partij zijn bij het Wapenhandelverdrag, en de ondertekenaars Turkije en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). Deze worden in grote hoeveelheden geïmporteerd door Sudan en vervolgens in sommige gevallen omgeleid naar Darfur, waardoor het geweld wordt aangewakkerd.

Myanmar importeert voor minstens 1 miljard dollar aan wapens

Volgens de Speciale Rapporteur voor de Mensenrechtensituatie in Myanmar heeft het leger voor minstens 1 miljard dollar aan wapens, goederen, apparatuur en grondstoffen voor de productie van wapens geïmporteerd – ook uit China – sinds het in februari 2021 een militaire staatsgreep pleegde.

‘In de drie jaar sinds het plegen van de staatsgreep heeft het leger van Myanmar deze wapens gebruikt om herhaaldelijk burgers en burgerdoelen aan te vallen– vaak door scholen, religieuze gebouwen en andere belangrijke infrastructuur te vernietigen of te beschadigen’, reageert Patrick Wilcken.

Oproep Amnesty International

Amnesty International voert sinds het begin van de jaren ’90 samen met NGO-partners campagne voor krachtige, wettelijk bindende wereldwijde regels voor internationale wapenoverdrachten, om de stroom wapens waarmee wreedheden worden begaan, in te dammen. Er moet echter nog meer worden gedaan om ervoor te zorgen dat dit verdrag wordt nageleefd om verder bloedvergieten te stoppen.

‘Er zijn te veel levens verloren gegaan door deze gevaarlijke wapens. Staten die partij zijn bij het Wapenhandelverdrag en het verdrag hebben ondertekend, kunnen het zich niet langer veroorloven om zich aan hun verplichtingen te onttrekken,’ zegt Patrick Wilcken. ‘Nu het 10-jarig bestaan van het Wapenhandelverdrag nadert, moeten staten trouw blijven aan het verdrag en het menselijk lijden nu verminderen.’

Van 19-23 augustus vindt de 10e Conferentie van Staten die Partij zijn bij het Wapenhandelverdrag plaats. Amnesty International zal hier oproepen tot een stop op wapenverkopen aan Israël.