Een gevangenis van stilte: het einde van de journalistiek in Turkije
Turkije is, volgens het Comité ter Bescherming van Journalisten, het land met de meeste journalisten in gevangenschap ter wereld. Niet bepaald iets om trots op te zijn.
Een derde van alle gevangengenomen journalisten, mediaprofessionals en mediabestuurders wereldwijd bevindt zich in Turkse gevangenissen, de meesten in afwachting van een rechtszaak.
Sommigen zitten al maanden in de gevangenis. De nog steeds geldende noodtoestand werd afgekondigd in juli, na een gewelddadige couppoging die volgens de president en de regering werd gepleegd door aanhangers van de religieuze geleerde Fethullah Gülen. Journalisten zijn het slachtoffer van de ongekend harde aanpak van alle vormen van oppositiemedia.
Bovendien zijn meer dan 160 mediakanalen verboden. De boodschap, en de daaruit voortvloeiende gevolgen voor de persvrijheid, zijn duidelijk en verontrustend: er is steeds minder ruimte voor afwijkende meningen en voor de eigen mening uitkomen is levensgevaarlijk.
Ik weet nu dat ik in de gevangenis zit om een les te leren. En die les heb ik geleerd.
![Ahmet Şık]()
Ahmet Şık: gedetineerd sinds 29 december 2016
Ahmet Şık is een zeer ervaren onderzoeksjournalist die eerder te maken heeft gehad met politiek gemotiveerde vervolging en gevangenschap. Hij werd in 2011 meer dan een jaar gevangengezet omdat hij een boek had geschreven over de vermeende infiltratie van overheidsinstellingen door aanhangers van de religieuze geleerde Fethullah Gülen, indertijd nog een bondgenoot van de regerende Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP).
Afgelopen december werd Ahmet opnieuw gevangengenomen in afwachting van een rechtszaak. Dit keer werd hij beschuldigd van het maken van propaganda voor de gewapende Koerdische Arbeiderspartij (PKK) en de FETÖ (de Fethullahistische Terroristische Organisatie, zoals de regering de Gülen-beweging noemt), die volgens de regering wordt geleid door Fethullah Gülen.
Aanvankelijk werd Ahmet twee dagen opgesloten in de Metris-gevangenis in Istanbul, in een smerige cel zonder schoon water. Hij mocht zijn advocaten niet spreken en hem werd niet verteld dat zijn advocaten geprobeerd hadden om hem te spreken te krijgen. Ahmet zit nu weer in de Silivri-gevangenis, waar hij zes jaar geleden ook zat. Hij deelt een cel met twee andere gedetineerden. Hij mag maar één keer per week met zijn naaste familieleden praten, via een scherm en een telefoon. Hun gesprekken worden opgenomen. Hij mag geen brieven of boeken ontvangen.
De gevangenneming van Ahmet is een boodschap aan anderen die nog vrij rondlopen: waag het niet om ons doen en laten ter discussie te stellen, waag het niet te zeggen wat je denkt.
Omstandigheden in Turkse gevangenissen
Onder de noodtoestand in Turkije
- Gevangenen hebben zeer beperkt toegang tot advocaten. In het gunstigste geval mogen ze onder toezicht een gesprek met een advocaat hebben.
- Sommige gevangenen mogen geen brieven of boeken van buiten de gevangenis ontvangen.
- Alleen naaste familieleden mogen hen één keer per week bezoeken en alleen via een scherm en telefoon met hen spreken.
- Omgang met andere gevangenen, met uitzondering van celgenoten, is niet toegestaan.
![Aslı Erdoğan]()
Asli Erdoğan: gedetineerd van 16 augustus t/m 29 december 2016
De gevierde romanschrijfster Asli Erdoğan bracht bijna vijf maanden in de gevangenis door vanwege haar rol als vrijwillig adviseur en auteur voor de inmiddels opgeheven Koerdische krant Özgür Gündem.
Gewapende en gemaskerde agenten kwamen om 3 uur ‘s middags naar haar huis en doorzochten acht uur lang haar 3500 boeken en aantekeningen van de afgelopen twintig jaar. Hoewel ze hierbij geen bewijzen vonden, werd ze gedetineerd en beschuldigd van terroristische misdrijven.
“Op het politiebureau zetten ze me samen met drie andere vrouwen in een cel van 2 bij 4 meter. Er waren geen ramen en het licht was altijd aan… We mochten alleen naar het toilet als het hun uitkwam, niet als wij naar het toilet moesten. De eerste nacht heb ik geen oog dichtgedaan.”
“Het ergste in de gevangenis was de kou vanaf september. Op een gegeven moment werd ik overgebracht naar een grote zaal met twintig andere vrouwen. De aanwezigheid van deze vrouwen heeft me geholpen in leven te blijven.”
Asli Erdoğan is sindsdien voorwaardelijk vrijgelaten, maar ze wordt nog steeds beschuldigd van terroristische misdrijven.
“Ik heb sinds mijn vrijlating niet meer geschreven en ik denk niet dat ik op korte termijn weer columns ga schrijven. Ik probeer nu te herstellen. In de gevangenis leefde ik van dag tot dag. Nu ik vrij ben, voel ik pas echt de fysieke gevolgen.”
![]()
De angst is vreselijk
Uitholling van de persvrijheid is niet nieuw in Turkije. Toen in 2013 massademonstraties werden gehouden in het Gezipark in Istanbul zond een prominent nieuwskanaal een natuurdocumentaire over pinguïns uit in plaats van nieuws over de demonstraties. Journalisten werden ontslagen omdat de autoriteiten ontevreden waren over hun werk. Kritische mediakanalen werden overgenomen en hun berichtgeving werd volgzamer.
Meer dan 120 journalisten en andere mediaprofessionals zitten in de gevangenis en duizenden anderen zijn werkloos als gevolg van het verbod op meer dan 160 mediakanalen. Het effect van deze meest recente golf van uitholling van de persvrijheid is duidelijk: de onafhankelijke journalistiek staat in Turkije aan de rand van de afgrond. De angst voor gevangenschap voor het bekritiseren van de autoriteiten is voelbaar: krantencolumns en actualiteitenprogramma’s, die heel populair zijn in Turkije, bevatten nauwelijks nog afwijkende of sterk uiteenlopende meningen.
De harde aanpak van de media in cijfers
- #1 In Turkije zitten meer journalisten in de gevangenis dan in welk ander land
- 1/3 van de gevangengezette journalisten in de wereld bevindt zich in Turkije
- 120+ journalisten zitten nog in de gevangenis na de harde aanpak die volgde op de couppoging
- 160+ mediakanalen zijn verboden sinds de couppoging
![Kadri Gürsel]()
Kadri Gürsel: gedetineerd sinds 31 oktober 2016
De ervaren journalist Kadri Gürsel is een van negen medewerkers van het dagblad Cumhuriyet die afgelopen november werden gevangengenomen. Hij houdt zich al dertig jaar voornamelijk bezig met internationale betrekkingen. In 1995 werd hij ontvoerd door de PKK en 26 dagen vastgehouden. Later bracht hij een boek uit over deze ervaring met de titel ‘Those on the Mountains’.
Hij wordt nu beschuldigd van terroristische misdrijven vanwege een column met de titel ‘Erdoğan wil onze vader zijn’ die hij in juli, vlak voor de couppoging, schreef.
Als er bewijzen zouden zijn voor de beschuldigingen tegen ons, dan was de rechtszaak al begonnen […] De tijd verstrijkt, onze detentie wordt langzaam maar zeker een gevangenisstraf.
In zijn column schreef Gürsel dat Erdoğan zichzelf met geweld aan het volk wil opdringen en hij suggereerde dat de beste manier om hiermee om te gaan was om hem af te wijzen en in opstand te komen, zoals Mohamed Bouazizi in Tunesië die zichzelf in brand stak en zo een revolutie ontketende die ertoe leidde dat voormalig president Ben Ali werd afgezet. Gürsel vertelde de rechtbank dat dit zwarte humor was.
Mijn man betaalt een hoge prijs voor het uiten van zijn mening. Onze zoon van tien heeft zijn vader maar één keer gezien sinds Kadri in de gevangenis zit… Hij begrijpt niet waarom dit met ons gebeurt.
![Ahmet Altan]()
Ahmet Altan: in voorarrest sinds 23 september 2016
Ahmet Altan is romanschrijver en voormalig hoofdredacteur van de inmiddels opgeheven krant Taraf. Hij werd in september 2016 samen met zijn broer Mehmet Altan, academicus en commentator, gedetineerd. Ze werden ervan beschuldigd op de avond van de couppoging ‘subliminale boodschappen’ naar de coupplegers te hebben verstuurd tijdens een paneldiscussie op televisie.
Ahmet werd twaalf dagen later vrijgelaten, maar werd de volgende dag opnieuw gedetineerd op beschuldiging van ‘lidmaatschap van een terroristische organisatie’ en ‘poging tot omverwerpen van de regering’. In de gevangenis heeft Ahmet een volledig verbod op schriftelijke communicatie met de buitenwereld gekregen en mag hij slechts beperkt contact hebben met zijn advocaten, en alleen onder toezicht.
“Ik dacht altijd dat de wet geïnteresseerd is in daden… Ik word beschuldigd van iets vreselijks waarvoor geen enkel bewijs is.”
Veysel Ok, de advocaat van Ahmet, zei tegen Amnesty International: “De broers Altan zijn, volgens mij opzettelijk, een dag voor het Eid-feest gedetineerd. Vervolgens was de aanklager twaalf dagen op vakantie, zodat we niets konden doen om zijn beslissing aan te vechten. Ik mocht mijn cliënten de eerste vijf dagen niet zien.”
Mediablack-out
Probeer het je eens voor te stellen: een wereld zonder vrije media. Hoe zou dat eruitzien? Beperkte informatie over de wereld om ons heen. Beperkte toegang tot verschillende analyses. Beperkte mogelijkheden om instituten en overheden open en transparant ter verantwoording te roepen.
Welke invloed zou het hebben op wie jij bent, op hoe jij jezelf ziet in de wereld, als je niet wist wat er om je heen gebeurt? Hoe zou je je mening vormen over gebeurtenissen en onderwerpen als je niet kon luisteren naar de expertise, de meningen en de analyses van anderen?
Vrije media vormen een essentieel onderdeel van elke functionerende, pluralistische samenleving. Vrije media zijn een cruciaal middel om het recht op vrijheid van meningsuiting uit te oefenen. Hieronder valt ook het recht om allerlei soorten informatie en ideeën te verzamelen en te ontvangen. Vrije media zijn essentieel om machthebbers ter verantwoording te roepen over hun daden.
De onafhankelijke media in Turkije zijn nog niet dood, maar wel zwaargewond. Er moet een einde komen aan deze hard aanpak van de media. Journalisten en andere mediaprofessionals mogen niet langer worden blootgesteld aan langdurig en als straf bedoeld voorarrest. Ze moeten gewoon hun werk kunnen doen, want journalistiek uitoefenen is geen misdaad.
