Driehonderd doden? Staat niet op de agenda, collega Teeven pakt dit op
Geheel in lijn der verwachting kwamen de afgelopen dagen honderden mensen om op de Middellandse Zee. Dikke pech voor deze bootvluchtelingen die tussen de Noordafrikaanse kust en het Italiaanse eilandje Lampedusa opgepikt hoopten te worden.
Het had ook anders kunnen lopen de afgelopen dagen. De levensreddende operatie Mare Nostrum werd recent vervangen door de grensbewakingsmissie Triton, een operatie met een sterk verminderde reddingscapaciteit en met de opdracht niet verder dan dertig zeemijl uit de Italiaanse kust te komen.
Het resultaat was voorspelbaar: een groeiende stroom vluchtelingen + een flink gekrompen reddingscapaciteit = meer slachtoffers. Eerst 29 vluchtelingen die door onderkoeling omkwamen. Meteen daarna berichten van 300 of nog meer verdrinkingen op de hoge zee.
Den Haag
Minister Rutte werd vandaag gevraagd of de EU-leiders die morgen samenkomen het ook gaan hebben over de honderden omgekomen bootvluchtelingen? Nee, dat is niet de bedoeling, sprak de premier. Het staat niet op de agenda, lastig lastig. Maar collega Teeven pakt dit op met zijn EU-collega’s, hoor. Over een maandje zitten ze weer met elkaar aan tafel. Ze moesten het maar eens gaan hebben over die vervelende mensensmokkelaars, want als je die aanpakt, dan is het probleem opgelost. Simpel. Nog even wachten dus.
Mensensmokkel
Even over die mensensmokkelaars. Het is inmiddels het mantra van onze kabinetsleden geworden indien geconfronteerd met vragen over verdronken bootvluchtelingen. Laat het helder zijn: mensensmokkelaars doen hun misdadige werk op een markt waar misère welig tiert. Ze mishandelen en bedreigen migranten en vluchtelingen en zetten ze op onzeewaardige bootjes. Iedereen is het er over eens dat die praktijken moeten worden aangepakt. Maar alleen op hun rol wijzen, zoals onze premier en staatssecretaris blijven doen, leidt af van een andere belangrijke kwestie: waar komt de vraag naar hun diensten nu precies vandaan?
Die vraag komt uit landen als Syrië en Eritrea waar door een combinatie van incompetentie, corruptie, slecht bestuur en oorlogsmisdaden een enorme push-factor wordt gecreëerd om elders het geluk dat thuis niet is te vinden te beproeven. Volgens de Nederlandse regering was een fatsoenlijke reddingsoperatie zoals Mare Nostrum een slecht idee omdat er een ‘aanzuigende werking’ vanuit gaat. Een blik op de cijfers leert dat dit niet klopt. In januari 2014, toen Mare Nostrum nog bestond werden er 60% minder bootvluchtelingen geregistreerd dan in januari 2015, toen Mare Nostrum was vervangen door operatie Triton. Daar komt nog bij dat de admiraal die Mare Nostrum leidde aangaf dat de hevigheid van conflicten in Afrika en het Midden-Oosten het aantal bootvluchtelingen dicteert. En zelfs als de mythe van de ‘aanzuigende werking’ (voor een deel) zou kloppen, moeten we mensen dan maar gewoon laten verdrinken?
Hekken
En dat is niet de enige reden om ook onszelf de spiegel voor te houden. De vraag naar een riskante overtocht over zee is er ook omdat alternatieven door de EU en haar lidstaten vakkundig zijn weggewerkt. Door visumeisen waardoor echte vluchtelingen niet op het vliegtuig kunnen stappen (als je verdacht wordt van langer dan drie maanden te willen blijven is het over en sluiten). Door onze ambtenaren op ver weg gelegen vliegvelden te stationeren en ‘verdachte’ reizigers (o.a. aspirant-asielzoekers) eruit te pikken. Door een fijnmazig netwerk van surveillance, met satellieten en drones, over de belangrijkste migratieroutes uit te spreiden. En door hekken te bouwen om het de mensen die het toch lukt onze grenzen te naderen het fysiek onmogelijk te maken binnen te komen.
Verplichte rekentoets
Het kabinet besloot onlangs om een verplichte rekentoets in het leven te roepen voor middelbare scholieren. De opgave ‘groeiende stroom vluchtelingen + een flink gekrompen reddingscapaciteit = meer slachtoffers’ blijkt echter te ingewikkeld. Omdat er wellicht ook wat andere foutjes in het beleid zijn geslopen reken ik even wat voor: vorig jaar zocht Amnesty uit hoeveel de EU de laatste jaren heeft uitgegeven aan het bewaken van de grenzen. Wat bleek: tussen 2008 en 2013 werd hiervoor door de EU in ieder geval 1,82 miljard (1.820.000.000) euro vrijgemaakt. Dit is de laagst mogelijke schatting, want hier is de investering die lidstaten zelf, zonder EU-steun, hebben gemaakt nog niet meegerekend. Met dit bedrag zou een operatie als Mare Nostrum (kosten 9 miljoen euro per maand) tot eind november 2031 kunnen worden gefinancierd. Gezien de succesvolle reddingen zouden hiermee zo maar 2,5 miljoen levens kunnen worden gered. Dat zou dan ongeveer 722 euro per persoon kosten.
Naar aanleiding van de doden de afgelopen dagen groeit in Italië de druk om toch weer in actie te komen. Dit is dan ook het moment voor andere lidstaten, Nederland voorop, om de kop uit het zand te halen, de excuusargumenten opzij te schuiven en te gaan doen wat het moet doen: levens redden.
In april stuurt Nederland één vliegtuig naar Italië om de grens in de gaten te houden (er is al één rubberboot actief), in plaats van in doodsangst verkerende vluchtelingen op te sporen en met schepen aan land te brengen. Dat is geen vaststaand feit maar een keuze, een keuze waar we iets aan kunnen veranderen.
