Drie redenen waarom het aantal verdrinkingsdoden op de Middellandse Zee dramatisch is afgenomen
Uit nieuwe cijfers blijkt dat de recente maatregelen van de EU om te voorkomen dat vluchtelingen en migranten op de Middellandse Zee verdrinken, een groot verschil maken. Wat is er veranderd, en welke uitdagingen zijn er nog?
Door: Christian Mommers, senior medewerker Politieke Zaken, Amnesty Nederland.
De cijfers spreken voor zich: tussen 1 januari en 26 april 2015 kwamen 1.721 mensen om het leven of verdwenen op de Middellandse Zee. Tussen 27 april en 29 juni van dit jaar was dit aantal afgenomen tot 99.
Vanwaar deze plotse, dramatische afname?
Het veranderde allemaal toen de leiders van de Europese landen er eindelijk mee instemden om meer geld, boten en vliegtuigen beschikbaar te stellen om mensenlevens te redden.
Op 27 april kwam het eerste nieuwe schip – de Commandant Birot uit Frankrijk – aan in het centrale Middellandse Zeegebied. Andere schepen volgden snel en hun impact was enorm.
Voor die dag stierf 1 op de 16 mensen die in een krakkemikkig bootje de zee overstak. De Middellandse Zee was de dodelijkste migratieroute ter wereld. Tegen het einde van juni, toen de reddingsoperatie was uitgebreid, stierf 1 op de 427.
Wat veranderde er precies?
Maandenlang hadden de Europese leiders herhaalde waarschuwingen genegeerd van organisaties waaronder Amnesty, dat de zee in een kerkhof veranderde.
Het resultaat van hun onverschilligheid was catastrofaal: tijdens een week in april kwamen bij twee grote scheepsrampen meer dan 1.200 vluchtelingen en migranten om het leven.
Het sterftecijfer voor 2015 zou nog verder stijgen omdat de meeste mensen de oversteek wagen in de warmere lente- en zomermaanden.
Hieronder drie belangrijke redenen waarom de situatie is verbeterd:
-
Meer geld en schepen voor zoek- en reddingsoperaties op zee
De EU heeft zijn budget voor zijn grensbewakingsoperatie Triton verdrievoudigd. De EU-lidstaten hebben ook zes grote schepen, twaalf boten, drie vliegtuigen en twee helikopters ingezet om van mei tot september op zee te patrouilleren.
Verschillende Europese overheden hebben bovendien extra militaire schepen, vliegtuigen en helikopters gestuurd, zoals het Britse vlagschip de HMS Bulwark, de Duitse schepen Berlin en Hessen, en het Ierse schip Lé Eithne. Ook de Italiaanse marine heeft vijf schepen ter beschikking gesteld.
Daarnaast hebben twee niet-gouvernementele organisaties, MOAS (Migrant Offshore Aid Station) en MSF (Artsen Zonder Grenzen), drie privé-reddingsboten ingezet.
-
Patrouilleren in de gebieden waar het nodig is
Een andere cruciale verandering is dat deze schepen in een groter gebied van de centrale Middellandse Zee patrouilleren, dichter bij de mensen die echt hulp nodig hebben.
Amnesty roept hiertoe al op sinds de EU en Italië de humanitaire operatie van de Italiaanse marine, Mare Nostrum eind 2014 beëindigde. Deze operatie redde de levens van meer dan 166.000 mensen.
Triton beslaat een veel kleiner gebied dan Mare Nostrum. De boten worden vooral ingezet om de Europese grenzen te bewaken en niet zozeer om mensen te redden. Daardoor kon het aantal verdrinkingsdoden zo stijgen.
Na de grote rampen in april is besloten Tritons capaciteit uit te breiden evenals het gebied waar wordt gepatrouilleerd. Hierom lijkt de EU zich te realiseren dat het stoppen van Mare Nostrum een grote fout was.
-
Publieke druk en politieke wil
De Europese leiders konden de enorme hoeveelheid protesten die volgden op de twee scheepsrampen in april niet negeren: de internationale media stonden er bol van, er waren verhitte debatten op social media en demonstraties in heel Europa.
Zo hadden binnen een paar dagen honderdduizenden mensen Amnesty’s SOS Europe-petitie getekend, met daarin een oproep aan de EU-leiders om mensenlevens op zee te redden. Begin juli was dat aantal opgelopen tot meer dan een half miljoen ondertekenaars.
Opeens was de politieke om mensen van de verdrinkingsdood te redden er wel. Dit leidde tot meer dan 38.000 geredde mensen in mei en juni alleen al, en een spectaculaire daling van het aantal doden.
De uitdaging die nog voor ons ligt
Om meer tragedies op zee te voorkomen, moeten de leiders van Europa deze nieuwe operatie gaande houden zo lang grote aantallen mensen de Middellandse Zee blijven oversteken. Ook moeten ze vluchtelingen veilige manieren bieden om asiel aan te vragen in Europa, zodat mensen de zee niet als hun enige route naar veiligheid zien.
Het is aan ons allen om goed in de gaten te houden wat er nu gaat gebeuren – en om weer in actie te komen als de focus niet meer op het redden van mensenlevens ligt.
Want het had nooit 1.200 mensenlevens mogen kosten om dit te bereiken. Niemand hoeft te sterven om slechts een grens over te steken, en ieder leven dat de zee neemt, is er een te veel.
