DRC: Strijdende partijen moeten burgers beschermen en humanitaire toegang verlenen in Goma 

Amnesty International roept de regionale en internationale partners van de Democratische Republiek Congo (DRC) op druk uit te oefenen op alle partijen in het conflict in het oosten van het land. Zowel de door Rwanda gesteunde M23-strijders, het Rwandese en Congolese leger en hun bondgenoten moeten er alles aan doen om burgers te beschermen in de nasleep van de recente gevechten in Goma.

Op 27 januari verklaarde de M23 dat het de controle had overgenomen over Goma, de op twee na grootste stad van de DRC. In de provinciehoofdstad van Noord-Kivu wonen bijna twee miljoen mensen. Dit gebeurde ondanks de oproep van de secretaris-generaal van de VN aan Rwanda om zijn troepen terug te trekken uit de DRC en zijn steun aan de M23-strijders te staken.  

Volgens berichten uit de stad waren er aanhoudende schoten en explosies. De regering van de DRC heeft niet officieel toegegeven dat ze de controle over Goma heeft verloren. 

“Duizenden Congolese burgers vluchten opnieuw voor hun leven en hebben dringend behoefte aan veiligheid en humanitaire hulp,” zegt Tigere Chagutah van Amnesty International. “Amnesty International roept alle partijen in het conflict op om prioriteit te geven aan de bescherming van burgers te midden van dit verwoestende geweld.” 

Eerdere conflicten in het oosten van de DRC gingen vaak gepaard met ernstige mensenrechtenschendingen, zoals het doden van burgers, seksueel geweld en het aanvallen van (mensenrechten)activisten. Sommige van deze schendingen zijn mogelijke oorlogsmisdaden. 

Verwoestende gevolgen voor burgers

Humanitaire organisaties, waaronder Artsen zonder Grenzen, melden dat in januari meer dan 400.000 mensen ontheemd raakten als gevolg van het voortdurende conflict in de regio. Velen zochten hun toevlucht in en rond Goma, een stad die al onderdak bood aan meer dan 600.000 binnenlandse ontheemden. 

“Burgers lopen een groot risico op mensenrechtenschendingen tijdens deze laatste escalatie. Het afgelopen jaar hebben beide partijen meer explosieve wapens in dichtbevolkte gebieden gebruikt, met verwoestende gevolgen voor burgers”, zegt Tigere Chagutah. “De partijen mogen geen explosieve wapens met een groot bereik inzetten in dichtbevolkte burgergebieden, zoals kampen voor intern ontheemden.”  

Uit berichten van Rwandese media blijkt dat Rwanda verschillende burgers heeft opgevangen die waren gevlucht, terwijl anderen Goma ontvluchtten naar Bukavu, de provinciehoofdstad van Zuid-Kivu, via het Kivu-meer.  

“De M23, gesteund door Rwanda, moet zich houden aan het internationaal humanitair recht en moet de veiligheid van burgers garanderen, ook van mensenrechtenactivisten en journalisten, en degenen die kritiek hebben op Rwanda en de M23. De M23 moet ook een veilige doorgang garanderen voor vluchtende burgers en humanitaire hulp toelaten en faciliteren,” aldus Tigere Chagutah. 

Achtergrond

Op 18 januari is de M23, gesteund door Rwandese troepen, een militaire operatie begonnen om zijn grondgebied uit te breiden. Daarmee schond het een staakt-het-vuren tussen Rwanda en de DRC dat in het kader van het vredesproces van Luanda tot stand was gekomen. Op 21 januari beweerde de M23 verschillende steden te hebben veroverd, waaronder de strategisch belangrijke bevoorradingsstad Minova. 

Op 24 januari werden zware gevechten gemeld in de buurt van Sake, meer dan 20 kilometer ten noordwesten van Goma, waar de strijdkrachten van de DRC (FARDC), gesteund door de Zuid-Afrikaanse missie in de Democratische Republiek Congo (SAMIRDRC), VN-strijdkrachten (MONUSCO) en een coalitie van milities, probeerden de opmars van de M23 naar Goma te stoppen.  

Dezelfde dag zei een woordvoerder van de M23 dat de militaire gouverneur van Noord-Kivu, generaal Peter Cirimwami, was neergeschoten terwijl hij troepen bezocht aan de frontlinies bij Sake. Zijn dood werd later bevestigd door Congolese functionarissen. 

Volgens een verklaring die op 25 januari werd uitgegeven door de Zuid-Afrikaanse Nationale Defensiemacht, werden negen Zuid-Afrikaanse soldaten die werden ingezet onder SAMIRDRC en VN-troepen gedood tijdens de gevechten. De autoriteiten van Malawi meldden ook de dood van drie van hun soldaten die dienden in de SAMIRDRC. 

Op 26 januari kwam de VN-Veiligheidsraad bijeen om de situatie in Noord-Kivu te beoordelen. De volgende dag verklaarden de M23-rebellen dat ze de controle over Goma hadden overgenomen. De VN-Veiligheidsraad veroordeelde de opmars van M23 in Noord-Kivu en riep de gewapende groep op om zijn offensief te staken, omdat het een grote humanitaire crisis veroorzaakte.  Ook riep de Veiligheidsraad op burgers te beschermen enexterne troepen uit de DRC terug te trekken.  

De besluiten van de Veiligheidsraad moeten door alle partijen worden gerespecteerd en uitgevoerd.