China voert druk op activisten op in aanloop 30e verjaardag Tiananmen-demonstraties
De afgelopen weken heeft de Chinese politie tientallen activisten gevangengezet, onder huisarrest geplaatst of bedreigd omdat ze de 30e verjaardag van het neerslaan van de protesten op het Tiananmenplein wilden herdenken. Ook familieleden van mensen die toen werden gedood, waren mikpunt van de politie.
Op 3-4 juni 1989 werden honderden, en wellicht duizenden, ongewapende demonstranten en burgers op het plein gedood toen militairen het vuur op hen openden. De demonstranten riepen de autoriteiten vreedzaam op tot politieke hervormingen.
Sta herdenking toe
‘Dertig jaar na het bloedbad op het Tiananmenplein verdienen de slachtoffers en hun familie gerechtigheid,’ zegt Roseann Rife van Amnesty International. ‘President Xi blijft degenen die de waarheid willen weten lastigvallen in een poging de gebeurtenissen van 4 juni uit het geheugen te wissen. Een eerste stap naar gerechtigheid zou zijn om toe te staan dat ouders van wie de kinderen zijn omgekomen, en anderen, de slachtoffers mogen herdenken.’
Aanhoudende censuur
Elke verwijzing naar de gebeurtenissen op het Tiananmenplein wordt in China systematisch tegengehouden. In april werd activist Chen Bing tot drieënhalf jaar gevangenisstraf veroordeeld nadat hij samen met drie anderen – Fu Hailu, Luo Fuyu en Zhang Junyong – schuldig was bevonden aan ‘ruzie zoeken en aanzetten tot moeilijkheden’. Die aanklacht volgde nadat ze via sociale media een Chinese likeur aanprezen met een zelfgemaakt etiket dat verwees naar het bloedig neerslaan van de studentenopstand op 4 juni 1989.
Een andere activist, Deng Chuanbin, werd op basis van dezelfde aanklacht vastgezet. Zijn detentie houdt naar alle waarschijnlijkheid verband met een tweet die hij verstuurde over de protesten op het Tiananmenplein.
Ding Zilin
De 82-jarige Ding Zilin verloor in 1989 haar toen 17-jarige zoon Jiang Jielian. Op 20 mei 2019 werd ze gesommeerd haar huis in Beijing te verlaten en naar haar 1.100 kilometer verderop gelegen geboorteplaats te gaan. Dit is een gebruikelijke werkwijze van de autoriteiten om activisten het zwijgen op te leggen en te voorkomen dat zij zich uitspreken tegenover buitenlandse media.
Ding Zilin is de oprichter van de Tiananmen Moeders, een groep familieleden van slachtoffers die wil weten wat er 30 jaar geledenprecies op het plein is gebeurd. De laatste weken zijn ook leden van deze groep onder politiebewaking geplaatst.
Toenemende onderdrukking
De onderdrukking van mensen die het bloedbad willen herdenken, past binnen de toegenomen repressie van activisten in China. Onder president Xi hebben de Chinese autoriteiten met willekeurige arrestaties, incommunicado detentie (waarbij contact met de buitenwereld niet mogelijk is), mishandeling en marteling veel mensenrechtenadvocaten en activisten buitenspel gezet.
Meest gezocht in 1989: Wang Dan
In de dagen na het bloedbad publiceerden de Chinese autoriteiten een lijst met 21 van de meest gezochte mensen vanwege hun rol bij de organisatie van de protesten. Op nummer 1 stond Wang
Dan, die 6 jaar in de gevangenis doorbracht. ‘Ik was een van de vele leiders en weet niet waarom ik bovenaan de lijst stond. Onze generatie maakte zich zorgen over de politieke situatie en onze politieke toekomst. We hadden nooit verwacht dat de regering troepen op haar eigen mensen zou afsturen. We dachten dat ze ons alleen maar bang wilden maken.’
Toen Wang in de nacht van 3 op 4 juni op de universiteit sliep, reden tanks het plein op. Vrienden hielpen hem zich te verschuilen. Op 2 juli vonden de autoriteiten hem toch. Hij zat 4 jaar in de gevangenis en mocht daarna het land verlaten. ‘Ik wilde mijn strijd voortzetten. Tegenover de mensen die gedood waren, voelde ik me verplicht om meer te doen. Ik zag nog steeds mogelijkheden voor verandering en besloot te blijven.’
Twee jaar later zat Wang opnieuw in de cel. Deze keer was hij tot 11 jaar veroordeeld, maar na 2 jaar kwam hij op medische gronden vrij. Voorwaarde was wel dat hij in ballingschap moest gaan. ‘Het was een moeilijke beslissing en het was zwaar te weten dat ik mijn familie niet meer zou zien. Maar als ik weigerde, zou ik in de gevangenis blijven en zou ik niets meer kunnen doen.’ Wang studeerde aan de universiteit van Harvard en Oxford en woont nu in de VS, na politicologie te hebben gedoceert aan een universiteit in Taiwan.
‘Als ik nog in China zou zijn, zou ik niets kunnen doen. Ik zou door de politie gevolgd worden en niet in staat zijn om met mensen in contact te komen. Buiten China kan ik in ieder geval vrijuit spreken,’ zegt Wang Dan.
Amnesty’s oproep
Amnesty International roept de Chinese regering op om de mensenrechtenschendingen die plaatsvonden tijdens de onderdrukking van de protesten op het Tiananmenplein in 1989 te erkennen. Ook vragen we een onafhankelijk onderzoek in te stellen naar de mensenrechtenschendingen die toen zijn gepleegd en om de verantwoordelijken aansprakelijk te stellen. Bovendien vindt Amnesty dat de slachtoffers van het bloedig neerslaan van de demonstratie gecompenseerd moeten worden worden. Ten slotte moet er een einde komen aan het lastigvallen en vervolgen van mensen die de protesten op het Tiananmenplein willen herdenken of zich erover uitspreken.
Masterclass
Op 4 juni organiseert Amnesty een speciale masterclass voor studenten over 30 jaar Tiananmenplein. De toegang is gratis, maar meld je wel even aan.
