Broederschap mag niet te veel kosten

Nederland is het komende half jaar voorzitter van de Europese Unie. Om de start van het voorzitterschap te markeren, bezoekt de Europese Commissie donderdag ons land. Eurocommissaris Frans Timmermans en premier Rutte zullen samen tevreden rondlopen op het Amsterdamse Marineterrein waar wordt vergaderd. Uitkijkend over het IJ zullen zij tevreden terugdenken aan de deal met Turkije die Timmermans eind vorig jaar sloot. Kort gezegd komt die deal op het volgende neer: Turkije zorgt dat vluchtelingen niet meer naar Europa komen en in ruil daarvoor krijgt Turkije geld voor de vluchtelingenopvang en worden de onderhandelingen over toetreding tot de EU nieuw leven ingeblazen.

Door: Christian Mommers, Senior medewerker Politieke Zaken bij Amnesty International

Dat met die deal de rechten van asielzoekers en vluchtelingen werden geschonden was bijzaak. Dit werd pijnlijk duidelijk toen Amnesty in december een rapport publiceerde waaruit bleek dat Turkije asielzoekers en vluchtelingen arresteert, detineert, mishandelt en deporteert naar onder andere Syrië en Irak. Mensen in handen van de terroristen van Jabhat al-Nusra jagen kost Turkije gewoon geld, dus die steun is erg welkom.

Gevraagd naar hoe het toch zat met de Turkse deportaties zei Timmermans in het tv-programma Buitenhof dat de EU juist wil voorkomen dat Turkije vluchtelingen mishandelt. Maar over wat daar dan precies aan gedaan gaat worden geen woord. Over de medeverantwoordelijkheid, door financiële steun en politieke druk, voor de acties van Turkije ook niks. Kortom, geen bevredigend antwoord van de eurocommissaris die gaat over het dossier ‘fundamentele rechten’.

En dat zou je wel mogen verwachten van Timmermans nadat hij recent in zijn pamflet Broederschap een pleidooi hield voor meer verbondenheid en dialoog. En van de nieuwe EU-voorzitter lijken we ook weinig te hoeven verwachten. Want ook van Rutte en Koenders is er tot nu toe geen enkel bevredigende reactie gekomen op het Amnesty-rapport. Gevraagd naar het rapport antwoordde Koenders op 9 december tijdens een debat in de Tweede Kamer:

Turkije heeft na de EU-Turkije-top begin deze week een aantal vluchtelingen tegengehouden die op weg waren naar Griekenland. Die zijn naar een detentiecentrum overgebracht en worden teruggestuurd naar de provincie in Turkije waar ze geregistreerd staan. Het ging om een gecoördineerde operatie met 250 opsporingsambtenaren op verschillende plaatsen, waarbij ook drie mensensmokkelaars zijn opgepakt. De vluchtelingen worden naar de regio teruggebracht waar ze vandaan kwamen. Daar wordt op dezelfde manier opvang gecreëerd, zoals eerder het geval was. Dat lijkt mij eerlijk gezegd een goede zaak.

Het is zelfs zo’n goede zaak dat er druk wordt nagedacht over nieuwe afspraken met landen buiten de EU die misschien ook best wat vluchtelingen voor ons willen tegenhouden in ruil voor geld.

Daarbij moet het overigens niet om te veel geld gaan. We zijn net uit de economische crisis aan het komen en opvang in de regio mag dan wel de toverspreuk zijn maar het mag niet te duur worden. Er wordt nu onder lidstaten al stevig gesteggeld over wie de aan Turkije beloofde 3 miljard euro voor vluchtelingenopvang moet gaan ophoesten, dus vluchtelingen daar moeten nog maar zien wat er van komt. Ondanks dat staten aangeven erg zich het lot van de Syrische vluchtelingen aan te trekken, bleven de Verenigde Naties eind 2015 met een tekort van 48% op hun noodhulpbegroting voor Syrië zitten. En het Syria Trust Fund dat in september door de Europese Commissie in het leven geroepen om de crisis in de regio het hoofd te bieden? Van de 500 miljoen euro die lidstaten daar in zouden storten is nog maar een tiende toegezegd (waarvan nul euro van Nederland). Zo belangrijk wordt opvang in de regio dus echt gevonden.

Broederschap is leuk en aardig maar het mag niet te veel kosten. Samenvattend is het broederschap van Koenders en Timmermans niet meer dan de volgende boodschap aan vluchtelingen:

Blijf waar je bent, hier is een beetje geld, zoek het maar uit

Er is een alternatief. De EU zorgt ervoor dat bij nieuwe afspraken met landen als Jordanië, Libanon en een aantal Afrikaanse landen dat mensenrechtenwaarborgen worden ingebouwd. Daarnaast zou de EU veilige, legale routes aan vluchtelingen moeten bieden, in de eerste plaats door een flinke uitbreiding van de huidige hervestigingscapaciteit. Haal kwetsbare mensen op. Hoe? Simpel: met het vliegtuig. Dat biedt de broodnodige verlichting van de regio, neemt mensensmokkelaars de wind uit de zeilen en zorgt ervoor dat vluchtelingen aan hun toekomst kunnen beginnen. En voor de financiële steun aan de regio moet gelden: put your money where your mouth is.

Zo kan het ook. Tot die tijd is er voor tevredenheid op het Amsterdamse Marineterrein geen enkele reden.