Berichten uit Griekenland #1: Geen uitweg voor Afghaanse vluchtelingen

We hadden een leven in Afghanistan. We hadden een boerderij. We gingen alleen maar weg omdat er oorlog was. Nu kunnen we niet terug, maar we kunnen ook niet verder. We zitten muurvast.

Dat vertelde een Afghaanse vluchteling aan Amnesty-campaigner Monica Costa Riba. Zij bezocht in maart van dit jaar verschillende vluchtelingenkampen op het vasteland van Griekenland. Zij constateerde er dat de leefomstandigheden zwaar onder de maat waren. In juli keerde zij terug om te onderzoeken of de situatie was verbeterd. Vandaag deel 1 uit een serie over wat zij aantrof: de uitzichtloze situatie van Afghaanse vluchtelingen.

Nematollah

Nematollah en Ouranoos verwelkomen ons in hun tent. Meer dan vijf maanden geleden kwamen zij en hun vier kinderen aan in Malakasa, een kamp veertig kilometer ten noorden van Athene. Er wonen vooral Afghaanse vluchtelingen zoals zij. Zij vluchtten naar Europa op zoek naar een veiliger plek. Maar nu zitten zij vast in Griekenland, omdat de rest van Europa de grenzen sloot zonder alternatieven aan te bieden.

In Kabul werkte ik bij een buitenlands bedrijf. Daarom zat de Taliban achter me aan en liepen mijn dochters gevaar te worden ontvoerd.

Omdat de familie uit Afghanistan komt, zijn er voor hen weinig legale manieren om uit Griekenland weg te komen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Syriërs, komen Afghanen niet in aanmerking voor het herverdelings-noodprogramma dat de EU vorig jaar aannam. Dat programma moet in verschillende Europese landen onderdak bieden aan 66.400 vluchtelingen die gestrand zijn in Griekenland. Vooralsnog is dit overigens een tamelijk loze belofte, want door een gebrek aan politieke wil zijn tot nu toe minder dan drieduizend asielzoekers opgenomen in een ander Europees land.

Afghanen komen niet in aanmerking voor het programma, omdat ze de drempel van het percentage asielverzoeken dat wordt ingewilligd niet halen. Toch is volgens een onderzoek van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR uit mei meer dan 70 procent van de Afghaanse vluchtelingen in Griekenland op de vlucht voor de oorlog. Na Syriërs vormen zij verreweg de grootste groep vluchtelingen in het land.

Het statische, uitzichtloze bestaan in Griekenland begint zelfs de meest veerkrachtige Afghanen op te breken. Afghanen die vastzitten in Griekenland worden steeds moedelozer, waardoor de spanningen oplopen. Mensen die we in Malakasa ontmoetten waren teleurgesteld en gefrustreerd en ze voelden zich gediscrimineerd. Nematollah heeft hier slechts een verklaring voor:

Er is oorlog in Afghanistan, maar omdat we uit een arm land komen, kan dat niemand iets schelen.

Nematollahs familie bezocht laatst het Griekse Asielbureau voor een ‘voorregistratie’. Daardoor kan het gezin in Griekenland blijven terwijl de asielaanvraag opnieuw wordt bekeken. Maar omdat ze niet legaal kunnen doorreizen naar Europa, hebben zij slechts twee opties: asiel aanvragen in Griekenland of terugkeren naar het gevaar in Afghanistan. De meesten kiezen uiteraard voor een verblijf in Griekenland, maar de omstandigheden zijn er slecht.

We worden hier psychologisch kapotgemaakt. We kunnen niet eens naar Athene, omdat we het ons niet kunnen veroorloven de treinreis telkens te betalen. Een enkeltje kost vier euro. Dat is te veel voor ons. De laatste keer dat ik het kamp verliet, is twee maanden geleden.

Dus wachten ze, overlevend in een afgelegen kamp in een compleet verlaten gebied, in de nietsontziende zomerhitte. De dichtstbijzijnde stad is een autoritje van tien minuten ver. Maar natuurlijk hebben ze geen auto. En ze hebben geen telefoon met internet. Ze hebben het gevoel dat ze volledig zijn afgesneden van de rest van de wereld.

Zalasht

Een paar tenten verderop ontmoeten we Zalasht. Toen een bom vier jaar geleden haar man doodde, vreesde ze dat haar vier kinderen hetzelfde zou overkomen. Dus verkocht ze haar huis en legde ze haar leven, en dat van haar kinderen, in handen van smokkelaars om Europa te bereiken. Ze kwam in februari 2016 in Griekenland aan.

Achter haar glimlach zijn haar zorgen over de toekomst voelbaar.

We maakten deel uit van de eerste groep vluchtelingen die naar dit kamp kwam. Ik was zo bang. We wisten niet waar ze ons heen zouden brengen. Ze zeiden dat de omstandigheden er beter zouden zijn [dan in de haven van Piraeus], maar dat was niet waar. Aan het begin was er slechts één toilet voor vijfhonderd mensen en we konden een maand lang niet douchen.

Zalasht weet niet wat ze moet doen. Het idee dat ze misschien nog een winter in het kamp moet doorbrengen, boezemt haar angst in.

Er zijn hier veel slangen, we hebben geen kleren en als het regent komt er water in de tent. ’s Nachts is het erg donker. We delen een zaklamp met zijn vijven. Als ik met een van de kinderen naar de wc moet, blijft de rest achter in het donker.

Ze maakt zich zorgen om haar dochters. In Kabul bracht ze de meisjes naar school, omdat alleen gaan niet veilig voor hen was. Maar, zegt ze ‘nu we in Europa zijn, kunnen ze niet eens naar school.’

Golroz

We kwamen hierheen omdat de grenzen voor ons sloten. We hadden niet verwacht zo lang op deze manier in Europa te moeten wonen.

Golroz uit Afghanistan is zes maanden zwanger en zit nu vijf maanden vast op de verlaten luchthaven Elliniko, aan de rand van Athene.

Toen Europa in februari haar grenzen sloot, werd de aankomsthal van dit voormalige vliegveld de laatste halte van hun reis.

Toen we aankwamen, sliepen we in de aankomsthal. Het was erg vol en koud. We konden alleen nog plek vinden bij de toiletten, waar het smerig was en stonk. Een maand geleden besloten we buiten een tent neer te zetten omdat het in het gebouw te heet was geworden en we geen geld hadden om een ventilator te kopen.

Ze zijn niet de enigen die buiten verblijven. Rondom het vliegveld zijn tientallen geïmproviseerde onderkomens die enige privacy geven in de chaos van het kamp.

Golroz heeft geen idee wat er na haar bevalling met haar zal gebeuren, maar dat is niet haar grootste zorg. Ze maakt zich vooral zorgen over het gebrek aan antwoorden over haar toekomst.

We hadden een leven in Afghanistan. We hadden een boerderij. We gingen alleen maar weg omdat er oorlog was. Nu kunnen we niet terug, maar we kunnen ook niet verder. We zitten muurvast.

De voormalige luchtbasis Elliniko biedt momenteel onderdak aan 1.200 mensen, voornamelijk uit Afghanistan.

Toen we de plek in maart bezochten, slechts twee weken nadat het een vluchtelingenkamp was geworden, was het duidelijk dat de locatie er totaal niet op was voorbereid iemand langer dan een paar dagen onderdak te bieden. Families klaagden dat hun kinderen ziek werden omdat zij ongeschikt voedsel kregen, de gezondheidszorg schoot tekort en er was een duidelijk gebrek aan hygiëne.

Toen we in juli terugkeerden, leek er weinig te zijn veranderd. Alleen het weer was anders en er waren meer nongouvernementele organisaties actief. Maar toen besefte ik dat er nog iets was veranderd: het humeur van de mensen is verslechterd nu de hoop verdwijnt.

Veel mensen met wie we spraken namen nu aan dat zij na zes maanden geen kans meer hadden hun leven elders in Europa op te bouwen.

Wat nu?

De Griekse autoriteiten gaven onlangs aan van plan te zijn een aantal kampen te sluiten, waaronder dat bij de luchthaven Elliniko. Ook twee voormalige Olympische stadions daar in de buurt zouden worden gesloten. Zij huisvesten zo’n 2.000 vluchtelingen en migranten in soortgelijke omstandigheden. Niemand in de kampen leek informatie te hebben over de plannen. Er waren alleen geruchten, waardoor zij zich zorgen maakten.

Intussen nemen in Elliniko en Malakasa de spanningen en het geweld toe. Veel vluchtelingen voelen zich onveilig, vooral ’s nachts. Een gebrek aan kansen om verder te gaan en de verschrikkelijke leefomstandigheden voeden een erg gespannen sfeer in het kamp.

Omdat Afghanen nauwelijks kans maken Griekenland legaal te verlaten, zoeken velen hun toevlucht tot irreguliere, dure en gevaarlijke uitwegen. Het langzame en trage proces van familiehereniging is hun enige legale kans, maar voor degenen die geen familie in Europa hebben, ziet het er somber uit. Een deel van de Afghanen in Griekenland wordt uitgebuit op de zwarte arbeidsmarkt, waar zij geld willen verdienen om te overleven.

Vluchtelingen die gestrand zijn in Griekenland hebben bescherming nodig en alle Europese landen moeten de verantwoordelijkheid voor hen delen. Maar Europa blijft deze realiteit negeren en staat toe dat mensen in onmenselijke omstandigheden worden opgehokt in Griekenland. Afghanen en anderen lopen gevaar – dit keer op Europese grond.

Teken onze petitie en roep premier Rutte op kwetsbare vluchtelingen veiligheid te bieden.