Belarus: mensenrechtenorganisaties eisen vrijlating Viasna-leden één jaar na start onderdrukking

Op de eerste verjaardag van het ongekend harde optreden tegen ‘Mensenrechtencentrum Viasna’ in Belarus lanceren twintig internationale en Belarussische mensenrechtenorganisaties een campagne. Ze eisen de vrijlating van zeven Viasna-leden. Ook wijzen ze op de benarde situatie van honderden anderen, die slechts zijn vervolgd en gevangengezet vanwege het uitoefenen van hun recht op vreedzame vergadering en vrije meningsuiting.

‘Vandaag is het een jaar geleden dat de Belarussische autoriteiten hun heksenjacht tegen Viasna begonnen door Marfa Rabkova, de vrijwilligerscoördinator van Viasna, willekeurig vast te zetten’, zeggen de organisaties. ‘In de maanden die volgden werden nog zes leden van deze mensenrechtenorganisatie achter de tralies gezet en beschuldigd van ongegronde strafbare feiten vanwege het uitvoeren van hun legitieme mensenrechtenwerk.’

Lijst van gedetineerden en aanklachten

Marfa Rabkova, de coördinator van Viasna’s netwerk van vrijwilligers, werd op 17 september 2020 opgepakt en zit sindsdien in voorlopige hechtenis. Ze is beschuldigd van ‘het trainen en voorbereiden van mensen voor deelname aan massale rellen’, het ‘aanzetten tot raciale, nationale, religieuze of andere sociale haat of onenigheid’ en ‘lidmaatschap van een criminele organisatie’. Ze kan hiervoor tot 12 jaar gevangenisstraf krijgen.

Andrei Chepyuk, een Viasna-vrijwilliger uit Minsk, werd op 2 oktober 2020 aangehouden en wordt beschuldigd van ‘deelname aan massale rellen’ en ‘lidmaatschap van een criminele organisatie’. Hij kan tot 7 jaar gevangenisstraf krijgen.

Leanid Sudalenka, de directeur van de Viasna-afdeling in Homel, werd op 18 januari 2021 op weg naar het kantoor aangehouden. Sudalenka had juridische bijstand verleend aan tientallen inwoners van de regio Homel. Zij werden vastgehouden en beschuldigd van deelname aan protesten na de verkiezingen. Als Sudalenka wordt veroordeeld kan hij tot 3 jaar cel krijgen.

Tatsyana Lasitsa, die vrijwilligerswerk doet voor Viasna in Homel, werd op 21 januari 2021 aangehouden en wordt beschuldigd van de ‘organisatie of deelname aan groepsacties die de openbare orde ernstig schenden’. Ze kan tot 3 jaar gevangenisstraf krijgen.

Maryia Tarasenka, eveneens een vrijwilligster van de Viasna-afdeling in Homel, werd op 18 januari 2021 opgepakt. Ze werd drie dagen vastgehouden voordat ze op 21 januari 2021 werd vrijgelaten nadat ze een belofte ondertekende om het land niet te verlaten.

Leanid Sudalenka, Tatsyana Lasitsa en Maryia Tarasenka, worden ook beschuldigd van het ‘organiseren, financieren, trainen en voorbereiden van acties die de openbare orde op grove wijze schenden en het financieren van dergelijke activiteiten’.

‘Schenden van de openbare orde’

Op 16 februari 2021 vielen Belarussische wetshandhavers de Viasna-vestigingen in Minsk, Homel, Mahilyou, Vitsebsk, Brest en andere steden binnen, evenals de huizen van het personeel. In maart opende de onderzoekscommissie een strafzaak naar de activiteiten van Viasna op grond van artikel 342 van het Wetboek van Strafrecht (‘het organiseren en voorbereiden van acties die de openbare orde ernstig schenden of actieve deelname aan dergelijke acties’).

Op 14 juli 2021, na invallen bij meer dan tien grote Belarussische maatschappelijke en mensenrechtenorganisaties, waaronder Viasna, arresteerden wetshandhavers Ales Bialiatski, de voorzitter van Viasna, Valiantsin Stefanovich, een lid van de raad van bestuur van Viasna en vice-president van de Internationale Federatie voor Mensenrechten, en Uladzimir Labkovich, een advocaat van Viasna. Ze zijn allen aangeklaagd vanwege ‘belastingontduiking’, waarop een maximumstraf van 7 jaar staat.

Maatschappelijk middenveld het zwijgen opleggen

De represailles tegen Viasna zijn slechts een onderdeel van het harde optreden tegen het Belarussische maatschappelijk middenveld (burgerorganisaties). Alleen al op 22 juli 2021 beval het ministerie van Justitie de sluiting van 53 organisaties. Op dit moment zijn meer dan 200 maatschappelijke organisaties gesloten of worden ze gesloten.

‘De regering van Loekasjenko valt vreedzame demonstranten openlijk aan, maar berecht degenen die hen verdedigen in het geheim’, zeggen de organisaties. ‘De schijnprocessen worden uit het zicht gehouden om de absurde beschuldigingen te verbergen, openbare getuigenissen te vermijden en zichzelf diepe schaamte te besparen. De regering zet advocaten die vreedzame demonstranten vertegenwoordigen onder druk om niet te spreken. Toch kunnen we er zeker van zijn dat deze zeven mensenrechtenverdedigers onschuldig zijn, en we eisen hun onmiddellijke en onvoorwaardelijke vrijlating.’

Geen eerlijk proces

Er zijn zorgen dat geen van de medewerkers van Viasna een eerlijk proces zal krijgen. Zo kreeg Uladzimir Labkovich na zijn detentie enkele dagen geen toegang tot zijn advocaat. Er zijn ook zorgen over de detentieomstandigheden, aangezien de meeste mensenrechtenverdedigers geen telefoontjes of bezoek van familieleden mogen ontvangen en hun communicatie met de buitenwereld vaak wordt geblokkeerd.

#FreeViasna

De gezamenlijke campagne #FreeViasna roept de autoriteiten van Belarus op om te voldoen aan hun internationale verplichtingen als partij bij het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke rechten. Ze hebben zich verplicht om het recht op vrijheid van vereniging, van vreedzame vergadering en van meningsuiting voor alle inwoners van Belarus te respecteren.

Ook roepen de organisaties de autoriteiten op om het werk van mensenrechtenverdedigers te respecteren en te beschermen. Ze moeten ervoor zorgen dat iedereen het recht heeft om te klagen over het beleid en de acties van functionarissen en overheidsinstanties. En ze moeten gekwalificeerde juridische bijstand of ander relevante hulp krijgen bij het verdedigen van de mensenrechten.

In overeenstemming met deze verplichtingen moeten Marfa Rabkova, Andrei Chepyuk, Tatsyana Lasitsa, Leanid Sudalenka, Ales Bialatski, Valiantsin Stefanovich en Uladzimir Labkovich onmiddellijk en onvoorwaardelijk worden vrijgelaten. De aanklachten tegen hen, Maryia Tarasenka en andere medewerkers van Viasna, moeten worden ingetrokken. Ook moeten de autoriteiten zorgen dat hun onwettige vervolging wordt rechtgezet.

Achtergrond

Viasna werd in 1996 opgericht en is een toonaangevende mensenrechtenorganisatie in Belarus. Het monitort en documenteert mensenrechtenschendingen na de omstreden presidentsverkiezingen van augustus 2020. Viasna heeft gedurende haar hele bestaan te maken gehad met intimidatie en inmenging van de Belarussische autoriteiten. In 2003 schreven de autoriteiten de organisatie uit het register. Ondanks talloze pogingen om zich opnieuw te registreren, is Viasna gedwongen haar werk voort te zetten zonder officiële registratie. In 2011 werd de voorzitter, Ales Bialiatski, veroordeeld tot 4,5 jaar gevangenisstraf wegens belastingontduiking. Na bijna 3 jaar cel werd hij in 2014 tijdens een amnestie vrijgelaten.