Bashir was hier
Voor een vermeende genocidair tegen wie een internationaal arrestatiebevel loopt reist Omar al-Bashir opmerkelijk veel. Hij laat zijn gezicht vooral graag zien bij de machthebbers van morgen. Vandaag is het Soedanese staatshoofd gast van president Xi Jinping bij de Chinese V-Day parade. Volgende maand wordt hij in India bij premier Modi verwacht voor een Afrika-India-top. Onlangs werd hij met alle egards ontvangen op een Afrikaanse Unie-top in Zuid-Afrika. Misschien pakt hij over twee weken de opening van de Algemene Vergadering van de VN in New York ook nog even mee.
Door: Lars van Troost, Bureau Strategische Verkenningen, Amnesty Nederland
Het is een kleine ironie van de geschiedenis dat Bashir te gast is bij de herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog in China –de oorlog waaraan wij het juridische begrip ‘genocide’ danken. Maar misschien leek het uitnodigen van een contemporaine genocideverdachte de Chinese Communistische Partij een goede manier om een brug te slaan tussen heden en verleden. Laten we eerlijk zijn, ook in Nederland worstelen wij soms met de vraag hoe de herdenking van oorlog en volkenmoord zeventig jaar na dato actuele betekenis te geven.
Zo kan het ook niet zonder gevoel voor ironie geweest zijn dat het Zuid-Afrikaanse ANC Bashir onlangs als efficiënte reisassistent in Johannesburg bijstond. Het ANC speelt inmiddels serieus met de gedachte het Internationaal Strafhof te verlaten, omdat het Hof zich eenzijdig op misdrijven in Afrika zou richten. De vermeende Westerse vooringenomenheid van de Afrikaanse aanklager en consorten is voor de politieke erfgenamen van Nelson Mandela, net als voor veel lidstaten van de Afrikaanse Unie, blijkbaar een groter kwaad dan het vermoorden, verkrachten en verminken van Darfuri. Misschien discrimineert Bashir, maar het Hof discrimineert ook! Een opmerkelijke waardenhiërarchie.
In de ogen van New Delhi heeft de VN-Veiligheidsraad te veel macht over het Hof, de aanklager te veel vrijheid en niet-statelijke organisaties te veel invloed. India heeft altijd voorkeur voor internationale organisaties die aan de leiband van hun lidstaten lopen en dan niet alleen (Westerse) Veiligheidsraadleden. Een mooie ontvangst volgende maand voor president Bashir kan nog eens extra benadrukken dat premier Modi de blik gericht heeft op Addis Abeba (zetel van de Afrikaanse Unie), niet op Den Haag (zetel van het Internationaal Strafhof).
Grootmacht Europa staat telkens beduusd, bedremmeld en beteuterd te kijken als de Soedanese staatshoofdverdachte weer eens op het wereldtoneel verschijnt en de andere spelers maar al te graag met hem op de foto willen. (Die drang is blijkbaar algemeen menselijk.) Op een groepsportret bij de opening van het tweede Suezkanaal werd de Egyptische president Sisi onlangs rechts geflankeerd door Bashir en links door een nog net ongemakkelijk kijkende François Hollande. Maar ja, weglopen is natuurlijk ook weer zo wat.
Misschien is de tijd rijp om de Europese onmacht maar om te zetten in een buitenlandpolitiek waarin de nieuwe verhoudingen in de wereld worden erkend. Nederland kan het voortouw nemen door president Bashir volgend jaar als eregast uit te nodigen voor de officiële opening van de nieuwe behuizing van het Internationaal Strafhof. Natuurlijk gevrijwaard van arrestatie, want zo gaat dat in de nieuwe wereldorde.
Dat kan nog een symbolisch plaatje worden. Een goedlachse Bashir geflankeerd door de president van het Hof en de Nederlandse koning. Willem-Alexander en de hoogste rechter trekken het lint een beetje strak, terwijl tussen hen in Omar al-Bashir, veruit de belangrijkste verdachte die zich voor het Hof zou moeten verantwoorden, de schaar in het lint zet en daarmee de draak met het Hof steekt. Zo worden de officiële opening en feitelijke sluiting van het Strafhof samengebracht in één daad. Of zou ‘misdaad’ een beter woord zijn?
Den Haag, stad van vrede en internationaal recht, kan volgend jaar één dag een brug vormen tussen de oude en de nieuwe wereldorde. Bashir was hier. Eventjes. Of moeten we toch een manier vinden om iets van de oude wereldorde te behouden? Bijvoorbeeld het idee dat genocide niet deugt.
