Azerbeidzjan, gastheer van de Europese Spelen, speelt vals
‘Alle fundamentele vrijheden worden in Azerbeidzjan gerespecteerd’, verklaarde president Ilham Aliyev vorig jaar voor de Raad van Europa. De werkelijkheid is een stuk grimmiger. Critici van de regering worden bedreigd, krijgen te maken met fysiek geweld of worden achter de tralies gezet. Azerbeidzjan, het grootste land van de Kaukasus, is deze zomer gastheer van de eerste Europese Spelen – de Olympische Spelen van Europa. Nu de spotlights op het land zijn gericht, wordt de onderdrukking groter.
In het vandaag verschenen Amnesty-rapport Guilty of Defending Rights: Azerbaijan’s human rights defenders and activists behind bars wordt de toenemende vervolging beschreven van critici – journalisten, advocaten en activisten – die na valse aanklachten worden vastgezet. Het afgelopen jaar was een van de meest dramatische jaren voor mensenrechten sinds de onafhankelijkheid in 1991. Ten minste 22 mensen zitten vast omdat ze op vreedzame wijze gebruikmaakten van hun recht op vrije meningsuiting, vereniging of vergadering.
Toenemende onderdrukking
Nadat de Azerbeidzjaanse president juni vorig jaar voor de parlementaire vergadering van de Raad van Europa verklaarde dat de vrijheid van expressie, vergadering en vereniging in zijn land worden gerespecteerd, brachten prominente mensenrechtenverdedigers de Raad op de hoogte van meer dan negentig gevallen waarbij critici van de regering worden lastiggevallen, geïntimideerd en willekeurig worden gedetineerd op basis van politiek gemotiveerde aanklachten. De autoriteiten reageerden prompt: binnen enkele weken werden degenen die een getuigenis hadden afgelegd, gearresteerd.
Maatschappelijk middenveld verlamd
Met nieuwe wetten en de arbitraire weigering om donaties aan ngo’s te registreren, zorgen de Azerbeidzjaanse autoriteiten ervoor dat ngo’s zich niet aan de wetkunnenhouden. In Azerbeidzjan zijn ngo’s verplicht zichzelf en de donaties die zij ontvangen te registreren. De autoriteiten weigeren dit geregeld. Gaan de ngo’s toch aan het werk, dan overtreden ze de wet en kunnen ze gemakkelijk strafrechtelijk vervolgd worden. Zo wordt het maatschappelijk middenveld monddood gemaakt.
Leyla Yunus
Leyla Yunus, een prominente mensenrechtenverdediger en een van de meest uitgesproken critici van de regering, werd op 30 juli 2014 gearresteerd. Dat gebeurde enkele dagen nadat ze de komst van de Europese Spelen in juni 2015 – een soort Olympische Spelen voor Europa – ‘ongepast’ had genoemd, omdat in Azerbeidzjan de mensenrechten worden geschonden. Ze riep op tot een boycot. Leyla Yunus wordt beschuldigd van verraad, illegale zakelijke activiteiten, belastingontduiking, machtsmisbruik, fraude en valsheid in geschrifte. Dit zijn verzonnen en politiek gemotiveerde aanklachten waarvoor geen enkel bewijs is geleverd.
Journalisten aangepakt
De autoriteiten hebben ook de druk op journalisten opgevoerd. De vooraanstaande onderzoeksjournaliste Kadija Ismayilova werd op 5 december 2014 gearresteerd omdat ze een voormalige collega zou hebben beledigd.
Ismayilova openbaarde een lijst met politieke gevangenen en onderzocht ook beweringen over banden tussen president Aliyevs familie en een lucratief bouwproject in Bakoe. Ruim voor haar arrestatie ontving Ismayilova al bedreigingen. Zo kreeg ze intieme foto’s toegestuurd die in het geheim van haar waren gemaakt. Deze zouden gepubliceerd worden wanneer ze haar werk niet zou opgeven. Ismayilova weigerde, maakte de opnames bekend en ging door met haar werk.
