Venezolanen die asiel zoeken op Aruba moeten beter worden beschermd

Venezolanen die asiel zoeken zijn de dupe van het gebrek aan asielwetgeving op Aruba. Aruba ligt op slechts 24 km van Venezuela en veel Venezolanen komen irregulier Aruba binnen via gevaarlijke reizen over zee, worden daarop automatisch in detentie geplaatst en gedeporteerd.

Dat stelt Amnesty International in het vandaag uitgekomen onderzoek ‘Rules but No Protection’ – unveiling gaps in refugee protection of Venezuelans in Aruba van Amnesty-onderzoeker Tamara M. de Paula. Het rapport belicht het gebrek aan specifieke asielwetgeving op Aruba, problemen met vreemdelingendetentie en zorgen over de behandeling van Venezolaanse asielzoekers, onder wie kinderen.

Het rapport is het eerste onderzoek van Amnesty International naar Venezolanen die asiel zoeken op Aruba.

Asiel aanvragen op Aruba

Aruba heeft een bevolking van 107.151 mensen en is een populaire bestemming voor Venezolanen die bescherming zoeken sinds het uitbreken van de crisis in hun land. Vanaf juni 2023 zijn er zo’n 17.000 Venezolanen op Aruba.

Sinds 2018 is er geen direct vliegverkeer tussen Venezuela en Aruba. Daarnaast gelden bepaalde visum-eisen en benodigde documenten voor mensen uit Venezuela om Aruba binnen te komen. Deze documenten zijn momenteel voor veel Venezolanen moeilijk verkrijgbaar.

Venezolanen die asiel aanvragen op Aruba kunnen dat op verschillende manieren doen: bij het regulier (legaal) binnenkomen van het eiland, terwijl ze al op Aruba zijn, en na plaatsing in een detentiecentrum voor immigranten.

‘Amnesty International heeft begrip voor de moeilijke omstandigheden op een eiland als Aruba, maar Aruba heeft internationale mensenrechtenverdragen geratificeerd die rechten en verplichtingen met zich meedragen op het gebied van vluchtelingen en asiel’, zegt Dagmar Oudshoorn, directeur van Amnesty International Nederland.

Zo is Aruba verbonden aan het Internationale Vluchtelingenverdrag uit 1951 en moet de verplichtingen die daaruit voortkomen respecteren – zoals het non-refoulement-principe, wat verbiedt mensen terug te sturen naar landen waar ze vervolging, marteling of andere mensenrechtenschendingen kunnen tegenkomen.

Betrokkenheid Nederlandse overheid

‘Amnesty International is tegen de uitzetting van Venezolanen vanuit Aruba en maakt zich zorgen over de bescherming van Venezolanen op Aruba’, zegt Dagmar Oudshoorn. ‘Ook maakt de mensenrechtenorganisatie zich zorgen over de Nederlandse betrokkenheid bij de opvang van mensen op de vlucht op Aruba.’

De Nederlandse regering biedt Aruba hulp bij de opvang van Venezolaanse mensen op de vlucht. Deze ondersteuning bestaat uit financiële en technische hulp. Zo werden deportatievluchten voor Venezolanen betaald, waardoor Nederland mogelijk ook het non-refoulement-principe heeft geschonden. Dat blijkt uit documenten van beide overheden. De hulp was vooral gericht op het traceren van Venezolanen en hun detentie en deportatie, in plaats van op hun bescherming.

Gedwongen vreemdelingendetentie

Venezolanen die irregulier Aruba binnenkomen, worden opgepakt en vastgezet in vreemdelingendetentie. Bij aankomst ontvangen ze een detentiebevel en worden persoonlijke bezittingen zoals telefoons in beslag genomen. Binnen 72 uur beoordeelt een rechter de legaliteit van detentie. Er bestaat de mogelijkheid om in het detentiecentrum asiel aan te vragen, maar dit is niet algemeen bekend.

Sommige Venezolanen in vreemdelingendetentie gaven aan onder druk gezet te zijn om deportatiebevelen te ondertekenen. Omdat deze documenten in het Nederlands zijn, begrijpen veel Venezolanen niet wat ze ondertekenen. Daarnaast zijn de omstandigheden in de detentiecentra slecht. Advocaten hebben geen onbeperkte toegang tot de mensen in de centra, en ook mensen met gezondheidsproblemen en zwangere vrouwen zijn vastgezet en uitgezet. Sommige Venezolanen gaven aan op een vernederende en xenofobe manier behandeld te zijn.

‘Omar’, die werd opgesloten in een zeecontainer zegt:
‘Negen dagen lang sliep ik op de grond in een container. Zonder water, licht, schone kleren, zeep, of een tandenborstel. Ik mocht niet naar buiten voor frisse lucht.’

Oproep Amnesty International

Amnesty International roept de autoriteiten van Aruba op om specifieke asielwetgeving te ontwikkelingen, met aparte wetgeving voor kinderen. In het geval van kinderen moet Aruba garanderen dat de Voogdijraad wordt ingeschakeld en dat geen enkel kind wordt vastgezet. Daarnaast moeten Venezolaanse asielzoekers, vluchtelingen en migranten toegang hebben tot eerlijke en doeltreffende asielprocedures, en toegang hebben tot informatie over hun rechten in het Spaans. Verder mag Aruba Venezolanen niet gedwongen terugsturen naar Venezuela. Ook mag Aruba Venezolanen die irregulier binnenkomen, niet automatisch vastzetten.

De Nederlandse overheid moet daarnaast zorgen dat de mensenrechten in het hele Koninkrijk worden gerespecteerd en gewaarborgd, en dat financiële en technische hulp niet resulteert of bijdraagt aan mensenrechtenschendingen.

Achtergrond crisis Venezuela

De (mensenrechten)crisis in Venezuela heeft ertoe geleid dat meer dan 7,7 miljoen mensen (meer dan een kwart van de bevolking) op de vlucht zijn geslagen. Alleen al tussen mei 2022 en augustus 2023 ontvluchtten 1,4 miljoen mensen het land.

Er zijn in Venezuela tekorten aan voedsel en medicijnen, de gezondheidszorg is verslechterd, en er is veel geweld en onderdrukking door de staat. Na de betwiste presidentiële verkiezingen van afgelopen juli zetten de veiligheidsdiensten buitenproportioneel geweld in om protesten neer te slaan, wat leidde tot massale willekeurige detenties van demonstranten.