Waarom Amnesty tegen uitlevering van WikiLeaks-oprichter Assange aan de VS is

De uitlevering van WikiLeaks-oprichter Julian Assange komt dichterbij. De Britse minister van Buitenlandse Zaken Sajid Javid heeft besloten dat hij instemt met het uitleveringsverzoek van Amerika. De rechter moet hier nu over beslissen.

Zowel de VS als Zweden hebben om Assanges uitlevering gevraagd. Op 3 juni 2019 besloot een Zweedse rechter dat hij niet naar Zweden hoeft worden overgebracht. De rechter ziet Assange wel als verdachte van verkrachting, maar het is het niet nodig dat hij naar Zweden komt voor ondervraging. Assange zat zeven jaar in de ambassade van Ecuador om uitlevering te voorkomen.

Moet Assange aan de VS worden uitgeleverd?

Amnesty International was niet tegen de uitlevering van Assange naar Zweden in verband met de verdenking van verkrachting. Maar omdat Assange slachtoffer kan worden van ernstige schendingen van zijn mensenrechten, is Amnesty tegen uitlevering aan de VS. De kans bestaat dat na uitlevering de Amerikaanse autoriteiten aanvullende aanklachten tegen Assange indienen waarvoor hij de doodstraf kan krijgen. Amnesty is tegen de doodstraf.

Als Amerika belooft dat Assange niet zal worden gemarteld en niet de doodstraf krijgt, is dat dan genoeg om hem wel uit te leveren?

Amnesty stelt geen vertrouwen in diplomatieke garanties dat iemand niet zal worden gemarteld of geen doodvonnis krijgt. Er is geen waarborg dat dit ook werkelijk gebeurt. Regeringen die marteling toestaan, ontkennen dit. Zouden ze wel toegeven dat marteling in hun land voorkomt, dan geven ze immers toe dat ze de mensenrechten schenden.

Waarvan wordt Assange beschuldigd?

Aanvankelijk werd Assange alleen beschuldigd van het helpen van klokkenluider Chelsea Manning bij het hacken van computers van de overheid. In mei 2019 kwamen er op basis van de Spionagewet zeventien nieuwe beschuldigingen bij, waaronder het publiceren van staatsgeheimen. Assange openbaarde onder meer documenten over de oorlogen in Afghanistan en Irak en publiceerde de namen van informanten. Daarmee zou hij de veiligheid van de VS in gevaar gebracht hebben.

Met de vertrouwelijke overheidsdocumenten onthulde Assange mogelijke oorlogsmisdrijven die door de VS in Afghanistan en Irak zijn gepleegd.

Manning werd tot 35 jaar gevangenisstraf veroordeeld voor het lekken van duizenden geheime documenten. Na zeven jaar kreeg ze van oud-president Obama gratie. De voormalige data-analist van het Amerikaanse leger weigert nu een getuigenis af te leggen over haar contacten met WikiLeaks. De Amerikaanse autoriteiten willen die gebruiken bij de vervolging van Assange. Vanwege haar weigering zit Manning weer gevangen.

Assange maakte toch alleen gebruik van zijn recht op vrije meningsuiting? Is hij dus een gewetensgevangene?

Het recht op vrijheid van meningsuiting is niet absoluut: het recht kan worden ingeperkt als er een wettig doel voor is, bijvoorbeeld in het geval dat de nationale veiligheid in gevaar is. Staten hebben wel de verplichting te garanderen dat die inperking wettelijk is vastgelegd en echt noodzakelijk is.

In het VN-Verdrag voor Burger- en Politieke Rechten staat het recht op vrijheid van meningsuiting beschreven als de vrijheid om inlichtingen en denkbeelden van welke aard ook te vergaren, te ontvangen en door te geven. Amnesty vreest dat sommige documenten die Assange heeft geopenbaard mensen in gevaar hebben gebracht. Als dat bewezen wordt, is Julian Assange geen gewetensgevangene.

Moet Assanges recht op vrijheid van meningsuiting niet op dezelfde manier beschermd worden als dat gebeurt voor onderzoeksjournalisten?

Journalisten spelen een belangrijke rol bij het informeren van burgers. Hen straffen voor het lekken van informatie over mensenrechtenschendingen valt niet onder de toelaatbare inperking van het recht op vrije meningsuiting. Amnesty is van mening dat Assange wordt beschuldigd van activiteiten die onderzoeksjournalisten ook ondernemen. Wordt hij hiervoor veroordeeld, dan kan dit een afschrikwekkend effect hebben op het recht op vrijheid van meningsuiting en journalisten ertoe brengen zelfcensuur toe te passen uit angst voor vervolging.