Zuid-Afrika: Amnesty International sluit zich aan bij rechtszaak over arrestatiebevel tegen Poetin

Amnesty International Zuid-Afrika is toegelaten als amicus curiae, vriend van de rechtbank, in de rechtszaak die Zuid-Afrika erop wijst dat het land verplicht is om de Russische president Poetin te arresteren als hij in augustus de BRICS-top bijwoont. Op deze top komen China, Rusland, India, Brazilië en Zuid-Afrika samen. 

Update 20 juli 2023:

Inmiddels heeft president Poetin besloten niet af te reizen naar BRICS-top in Zuid-Afrika in augustus. Amnesty International blijft aandringen op zijn arrestatie en overdracht aan het Internationaal Strafhof in Den Haag.

Het Internationaal Strafhof (ICC) heeft in maart arrestatiebevelen uitgevaardigd voor president Poetin en de commissaris voor de rechten van het kind in het kantoor van de president, Maria Alekseyevna Lvova-Belova. Beiden worden aangeklaagd voor vermeende oorlogsmisdaden vanwege de onwettige deportatie van kinderen uit Oekraïne naar Rusland en de onwettige overdracht van kinderen uit bezette gebieden van Oekraïne naar de Russische Federatie.

Als ondertekenaar van het Statuut van Rome, dat de basis vormt voor het ICC, heeft Zuid-Afrika de plicht om president Poetin te arresteren en over te leveren aan het hof als hij voet in Zuid-Afrika zet. In 2002 nam Zuid-Afrika de Implementation Act aan, een wet die de uitvoering van het Statuut van Rome in het land regelt.

‘De internationale wettelijke verplichtingen van Zuid-Afrika als lidstaat van het ICC zijn duidelijk. De autoriteiten moeten Poetin arresteren en uitleveren aan het ICC. Pretoria kan een voortvluchtige van het ICC niet helpen om de BRICS-top bij te wonen en te vertrekken terwijl hij wordt beschuldigd van oorlogsmisdaden in Oekraïne. Dat zou een schending zijn van de verplichtingen van Zuid-Afrika onder het internationaal recht en een verraad aan slachtoffers in Oekraïne,’ zegt Shenilla Mohamed, directeur van Amnesty International Zuid-Afrika.

Amnesty International volgt de situatie in Rusland en Oekraïne nauwlettend sinds de invasie op 24 februari 2022 begon, en heeft een groot aantal oorlogsmisdaden en andere schendingen van het internationaal humanitair recht gedocumenteerd.

Shenilla Mohamed zegt dat Amnesty International Zuid-Afrika zich bij de aanvraag heeft aangesloten als een onafhankelijke en onpartijdige vriend van het hof met als doel het hof bij te staan op het gebied van internationale gerechtigheid, mensenrechtenschendingen en de verantwoordelijkheid die staten hierbij hebben.

‘Amnesty International vindt dat als president Poetin in Zuid-Afrika aankomt, de Zuid-Afrikaanse regering wettelijk verplicht is om hem te arresteren en over te leveren aan het ICC’, zegt Mohamed.

In 2015 is Zuid-Afrika zijn verplichtingen niet nagekomen door de toenmalige Soedanese president Omar Al-Bashir, die wordt beschuldigd van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid in de regio Darfur, niet te arresteren toen hij de top van staatshoofden van de Afrikaanse Unie in Johannesburg bijwoonde. Ook hij is aangeklaagd door het ICC. 

‘Dit mag niet herhaald worden. Als Zuid-Afrika dit opnieuw laat gebeuren, negeert het zowel het nationale als het internationale recht. Het toont dan ook aan dat het land, dat momenteel een zetel in de VN-Mensenrechtenraad bezet, er niet in slaagt de mensenrechten te beschermen en straffeloosheid voor misdaden onder internationaal recht te bestrijden,’ zegt Shenilla Mohamed.

Internationale gerechtigheid

Zuid-Afrika speelde een belangrijke rol bij het opbouwen van consensus bij de oprichting van het ICC, meer dan 20 jaar geleden. Het doel was toen een einde te maken aan de straffeloosheid voor misdaden zoals genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden. Zuid-Afrika heeft het Statuut van Rome op 17 juli 1998 ondertekend en op 27 november 2000 geratificeerd. Het heeft een voortrekkersrol gespeeld in de internationale rechtspraak en moet het voortouw blijven nemen, zelfs als anderen dat weigeren.

‘Het ICC vormt een van de belangrijkste wegen naar gerechtigheid voor miljoenen slachtoffers van oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en genocide. Het Statuut van Rome criminaliseert genocide, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, waaronder apartheid als een misdaad tegen de menselijkheid. In een tijd waarin misdaden onder internationaal recht nog steeds worden gepleegd, vaak straffeloos, biedt het ICC vaak de laatste kans voor slachtoffers, om waarheid, gerechtigheid en genoegdoening te krijgen,’ zegt Shenilla Mohamed.

Achtergrond

Het Internationaal Strafhof vaardigde op 17 maart 2023 een arrestatiebevel uit tegen president Poetin. In november 2022 publiceerde Amnesty International een rapport waarin de gedwongen overdracht en deportatie van Oekraïense burgers, onder wie kinderen, door Russische troepen en hun volmachten naar Russisch grondgebied of dieper in het door Rusland bezette Oekraïne werd gedocumenteerd. Volgens Amnesty waren dit oorlogsmisdaden en waarschijnlijk misdaden tegen de menselijkheid.

Op 30 mei 2023 lanceerde de politieke partij Democratische Alliantie een rechtszaak bij het Hooggerechtshof in Pretoria, Zuid-Afrika met het verzoek tot een arrestatiebevel tegen president Poetin, als hij in Zuid-Afrika aankomt om de BRICS-top bij te wonen. Amnesty International Zuid-Afrika heeft zich als onafhankelijke partij aangesloten bij deze rechtszaak.

Amnesty International werkt al sinds het begin van de grootschalige invasie van Rusland in Oekraïne in februari 2022 aan het documenteren van oorlogsmisdaden en andere schendingen van het internationaal humanitair recht. Alle onderzoeken van Amnesty International die tot nu toe hierover zijn gepubliceerd, zijn hier te vinden.