Amnesty roept op tot onafhankelijke evaluatie

De gebeurtenissen rondom de Sinterklaasintocht in Staphorst op 19 november 2022 zorgen voor veel ophef in Nederland. Een vreedzame demonstratie van Kick Out Zwarte Piet kon niet doorgaan. De groep werd het recht om te demonstreren ontnomen door een vijandige groep, die toegang tot Staphorst onmogelijk maakte. Demonstranten van KOZP werden bedreigd, belaagd en geïntimideerd. Dit overkwam ook journalisten en onze eigen waarnemers. Amnesty is geschokt over deze schendingen van het demonstratierecht; vele tientallen burgers hebben het recht in eigen hand genomen en de politie en burgemeester hebben dit niet weten te beteugelen.

Onafhankelijke evaluatie

Afgelopen week werd het geweld tegen vreedzame demonstranten door de volledige gemeenteraad van Staphort en de burgemeester afgekeurd. De burgemeester van Staphorst laat weten dat hij de agressie veroordeelt en een onafhankelijk onderzoek in wil stellen naar het handelen van de gemeente.
Amnesty waardeert dit signaal, maar pleit tegelijkertijd voor een bredere aanpak. Dit onderzoek moet niet alleen over het handelen van gemeente gaan zoals nu is aangekondigd, maar een brede evaluatie van alle betrokken partijen. De politie heeft aangekondigd kritisch te gaan reflecteren op het eigen handelen. Dat is voor Amnesty echter niet genoeg.

Amnesty International roept op tot een voortvarend, grondig, onpartijdig en onafhankelijk onderzoek naar de gebeurtenissen in Staphorst. Daarbij moet het handelen van de burgemeester, politie en het OM en eventueel andere betrokken overheden onder de loep genomen worden.  Dat moet inzicht geven in de vraag waarom het geweld en de bedreiging niet gestopt konden worden.

Een goede evaluatie is ook nodig om te zien wat nodig is om herhaling te voorkomen. Internationale verdragen en de Nederlandse wet verplichten de overheid tot verregaande inspanningen om het demonstratierecht te waarborgen. De inspanningen zaterdag zijn onvoldoende gebleken. Er is onderschat hoeveel mensen er bereid waren om geweld te gebruiken.  Uit het onafhankelijke onderzoek zal moeten blijken hoe er is gehandeld door de burgemeester, de politie en het OM.

In het onlangs verschenen rapport ‘Demonstratierecht onder druk’ wijst Amnesty erop dat grondige evaluatie noodzakelijk is voor effectieve waarborging van het demonstratierecht.

De politie heeft in een reactie op vragen van de Volkskrant aangegeven naar eer en geweten gehandeld te hebben. Het gaat Amnesty nadrukkelijk om de gevolgen van het handelen door de politie. Die vraag moet centraal staan in het onderzoek.

Strafrechtelijk onderzoek

Daarnaast heeft Amnesty aangedrongen op strafrechtelijk onderzoek naar de bedreiging en geweld tegen vreedzame demonstranten, journalisten en waarnemers van Amnesty. Een strafrechtelijk onderzoek en vervolging zijn noodzakelijk om zo de geweldplegers en diegenen die doelbewust het vreedzame demonstranten onmogelijk hebben gemaakt te demonstreren, te bestraffen. De politie heeft zaterdagmiddag 19 november 2022  laten weten dat een strafrechtelijk onderzoek  is gestart. De Amnesty-waarnemers hebben zaterdag meteen aangifte gedaan.

Kritiek

We zien dat de discussie over wat er is voorgevallen in Staphorst veel emoties oproept. Amnesty benadrukt het belang om de feiten voorop te stellen. Het recht om te demonstreren is een belangrijk mensenrecht en één van de fundamenten van de democratische rechtsstaat. Op het moment dat demonstraties worden ingeperkt of zelfs worden verboden, ontneem je mensen een uitlaatklep als zij op een laagdrempelige manier deel willen nemen aan het publieke debat.
Demonstreren is een recht, nadrukkelijk géén gunst, en vastgelegd in alle belangrijke mensenrechtenverdragen, de Nederlandse Grondwet en andere wetgeving.