Alarmerende doodstrafcijfers: hoogste aantal executies in 25 jaar

• Dramatische stijging van het aantal executies wereldwijd – In de afgelopen 25 jaar registreerde Amnesty International niet zo’n hoog aantal voltrokken executies.
• Drie landen – Iran, Pakistan en Saudi-Arabië – zijn verantwoordelijk voor 89 procent van alle geregistreerde executies.
• Voor de eerste keer in de geschiedenis heeft de meerderheid van alle landen in de wereld de doodstraf afgeschaft voor alle misdrijven, nadat in 2015 nog eens vier landen de doodstraf afschaften.

Er werden in 2015 ten minste 1.634 mensen geëxecuteerd, 573 meer dan het jaar ervoor.  Een stijging van 54 procent. In dit totaal is China niet meegerekend. Waarschijnlijk werden daar nog eens duizenden mensen geëxecuteerd, maar omdat doodstrafcijfers in China staatsgeheim zijn, kan niet worden vastgesteld om hoeveel executies het gaat. Eind 2015 wachtten wereldwijd nog 20.292 mensen in de dodencel op de voltrekking van hun vonnis, 198 meer dan in 2014. Het aantal landen waar doodvonnissen werden voltrokken, steeg licht, van 22 naar 25.

‘De stijging van het aantal executies vorig jaar is zeer verontrustend. Regeringen bleven in 2015 mensen meedogenloos van hun leven beroven met de foute veronderstelling dat de doodstraf ons veiliger zou maken‘, zegt Salil Shetty, secretaris-generaal bij Amnesty International.

‘Iran, Pakistan en Saudi-Arabië hebben allemaal op ongekende schaal mensen geëxecuteerd, vaak na onmiskenbaar oneerlijke processen. Aan dit bloedbad moet een einde komen. Gelukkig behoren landen die de doodstraf voltrekken tot een kleine en steeds meer geïsoleerde minderheid. De meerderheid van de staten heeft de doodstraf de rug toegekeerd, en in 2015 schaften nog eens vier landen deze barbaarse straf volledig af.’

Stijging veroorzaakt door Iran, Pakistan en Saudi-Arabië

De wereldwijde stijging van executies werd vooral gevoed door drie landen, die samen verantwoordelijk zijn voor 89 procent van alle executies in 2015 (met uitzondering van China).

Iran voltrok in 2015 977 keer de doodstraf, ten opzichte van 743 het jaar ervoor, een stijging van 31 procent. Het waren vooral veroordelingen voor drugsgerelateerde misdrijven. Iran is ook één van ’s werelds laatste landen waar jeugdige delinquenten ter dood worden gebracht, een onmiskenbare schending van het internationaal recht. Het land executeerde in 2015 ten minste vier mensen die op het moment van hun misdrijf jonger dan 18 jaar waren.

Pakistan zette de door de staat gesanctioneerde moordpartij voort, nadat de regering het moratorium op civiele executies in december 2014 had opgeheven. Meer dan 320 mensen werden in 2015 naar de galg gestuurd, het hoogste aantal dat Amnesty ooit heeft geregistreerd in Pakistan.

In Saudi-Arabië steeg het aantal executies met 76 procent  ten opzichte van 2014. Ten minste 158 veroordeelden werden geëxecuteerd. De meesten werden onthoofd, maar de autoriteiten maken ook gebruik van vuurpelotons. Soms worden de executies in het openbaar uitgevoerd en worden de lichamen publiekelijk tentoongesteld.

Er waren opmerkelijke pieken in het aantal executies in sommige andere landen, waaronder Egypte en Somalië.

Het aantal landen dat de doodstraf uitvoert steeg van 22 in 2014 naar 25 in 2015. Ten minste zes landen waar in 2014 geen doodvonnis werd voltrokken, deden dat wel in 2015, onder meer in Tsjaad waar executies voor het eerst in meer dan een decennium werden uitgevoerd.

De top vijf beulen in de wereld in 2015 waren China, Iran, Pakistan, Saudi-Arabië en de Verenigde Staten – in die volgorde.

Verschillende landen, waaronder China, Iran en Saudi-Arabië, bleven mensen ter dood veroordelen voor misdaden zoals drugshandel, corruptie, ‘overspel’ en ‘godslastering’. Deze misdrijven voldoen niet aan de internationale wettelijke normen van de ‘ernstigste’, waarop het gebruik van de doodstraf moet worden beperkt op grond van het internationaal recht.

Jaar van extremen

Ondanks de opmerkelijke stijging van het aantal executies in 2015, is de algehele trend in de wereld nog steeds een richting volledige afschaffing van de doodstraf.

Vier landen hebben de doodstraf volledig uit hun wetgeving verwijderd – Fiji, Madagaskar, de Republiek Congo en Suriname. Mongolië heeft ook een wet aangenomen die de doodstraf opheft. Deze zal later in 2016 bekrachtigd worden.

Voor de eerste keer ooit, heeft een meerderheid van de landen in de wereld – 102 – de doodstraf volledig afgeschaft. In totaal zijn er 140 landen over de hele wereld die de doodstraf in wetgeving of praktijk hebben afgeschaft.

Bovendien kregen in 2015 aanmerkelijk minder mensen de doodstraf opgelegd: 1.998 mensen, zo’n 20 procent minder dan in 2014.

‘Wat de tegenslagen op korte termijn ook zijn, op de lange termijn is de trend nog steeds duidelijk: de wereld keert zich steeds meer tegen de doodstraf. De landen die de doodstraf nog steeds uitvoeren, moeten beseffen dat ze aan de verkeerde kant van de geschiedenis staan. Zij moeten deze ultiem wrede en onmenselijke vorm van straf onmiddellijk opheffen’, aldus Shetty.

Regionale samenvattingen

Noord- en Zuid-Amerika

Noord- en Zuid-Amerika maakten opnieuw vorderingen richting het beëindigen van de doodstraf. Voor het zevende jaar op rij was alleen de Verenigde Staten het land waar de doodstraf werd voltrokken. De VS executeerden 28 mensen, het laagste aantal sinds 1991. Het aantal opgelegde doodstraffen (52) was het laagste aantal sinds 1977. De Amerikaanse staat Pennsylvania legde een moratorium op executies. In totaal hebben achttien staten in de VS de doodstraf volledig afgeschaft. Trinidad en Tobago was het enige andere land in de regio dat mensen ter dood veroordeelde.

Azië/Pacifisch gebied

Er was een scherpe toename van het aantal executies in de regio Azië/Pacifisch gebied in 2015, voornamelijk als gevolg van de toename van het aantal voltrekkingen in Pakistan. Dit land nam bijna 90 procent van alle executies voor haar rekening (met uitzondering van China). Bangladesh, India en Indonesië zijn in 2015 weer begonnen met executies. In Indonesië werden in de loop van het jaar veertien mensen ter dood veroordeeld vanwege drugsdelicten.

China bleef de mondiale topbeul in 2015. Amnesty gelooft dat duizenden mensen zijn gedood en dat er nog eens duizenden doodvonnissen werden opgelegd. Er zijn aanwijzingen dat het aantal executies in China is afgenomen in de afgelopen jaren, maar de geheimhouding rond de doodstraf maakt het onmogelijk om dit te bevestigen.

Europa en Centraal Azië

Wit-Rusland was het enige land in de regio dat gebruikmaakt van de doodstraf. Hoewel het land in 2015 niemand executeerde, werden twee mensen ter dood veroordeeld.

Midden-Oosten en Noord-Afrika

In deze regio werden in 2015 veel meer mensen ter dood veroordeeld. Alle landen in – met uitzondering van Oman en Israël – legden doodstraffen op, terwijl acht staten mensen executeerden. Er werden ten minste 1.196 mensen geëxecuteerd. Een groei van 26 procent ten opzichte van 2014, en hoofdzakelijk veroorzaakt door de toename in Iran en Saudi-Arabië. Iran alleen is verantwoordelijk voor 82 procent van alle gedocumenteerde executies in de regio.

Sub-Sahara Afrika

Hier zijn zowel positieve als negatieve ontwikkelingen te noemen. Madagaskar en de Republiek Congo schaften beide de doodstraf volledig af. Daarbij daalde het aantal executies scherp, van 909 in 2015 naar 443 in 2015. Dit was met name te danken aan de afname in Nigeria.

Het aantal geregistreerde executies in de regio nam enigszins af – van 46 naar 43 – vergeleken met het jaar ervoor. In Tsjaad echter werden voor het eerst in twaalf jaar weer doodvonnis voltrokken; tien verdachte Boko Haram-leden werden in augustus door een vuurpeloton ter dood gebracht.

Download het rapport

De doodstraf is een wrede en onmenselijke straf en tevens een schending van het recht op leven dat in artikel 3 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens is vastgelegd. De doodstraf is zowel wreed als zinloos. Het is nooit bewezen dat de dreiging van de doodstraf afschrikwekkender is dan bijvoorbeeld het vooruitzicht op een langdurige gevangenisstraf. Bovendien is de doodstraf onherroepelijk: ze kan niet worden teruggedraaid wanneer een proces oneerlijk is geweest of de verkeerde persoon is veroordeeld.