Akkoordje
Zo, er is weer een akkoord. Minsk II: wapenstilstand vanaf 15 februari, terugtrekking van zware wapens binnen veertien dagen, gevangenenruil, ontwapening van irreguliere groepen, terugtrekking van buitenlandse troepen en huurlingen, veilige toegang voor en opslag en distributie van hulpgoederen –dat alles onder toezicht van de OVSE. En daarna werken aan een politieke oplossing voor het conflict rond Donetsk en Loehansk. (De Krim kwam niet aan de orde.)
Als het nu nog even wordt nageleefd door de vrinden van Poetin en Porosjenko keert de vrede terug in Europa. Dankzij Frans-Duitse samenwerking. Zo zijn we in Europa in honderd jaar toch iets opgeschoten.
Het jongste akkoord van Minsk is weer een mooi staaltje politieke symboliek. De gastheer, president Aleksandr Loekasjenko, vorig jaar 20 jaar in dienst, kenden wij tot voor kort als de laatste dictator van Europa – in 2010 met 80% van de stemmen, arrestatie van politieke tegenstanders en wat stembusfraude gekozen voor een vierde termijn – maar is nu een vriendelijke oude baas die de rust op het continent faciliteert. Merkel en Hollande hebben hem vast omstandig bedankt voor zijn gastvrijheid en de belangrijke rol die hij achter de schermen heeft gespeeld. Ze zullen het niet vergeten. Het eerste akkoord van Minsk werd niks, maar Loekasjenko’s paleis had marmer genoeg om er nog een akkoord in te beitelen. Poetin volstond waarschijnlijk met een knipoog, een klop op Aleksandrs schouder en een terzijde. ‘Dank je wel, Loek. Kom je volgende week weer eens eten?’ Mannen onder elkaar.
Nederland in rep en roer. Het akkoord kent voor alle partijen namelijk ook nog een amnestieregeling voor oorlogsmisdrijven. Het stoom komt uit de parlementaire oren. Maar de verontwaardiging geldt niet de Oekraïnse slachtoffers van de oorlog die sinds april 2014 in het Oosten van het land woedt. Het gaat in Den Haag om hen die omkwamen bij de ramp met de MH-17, onze slachtoffers. De rest? Hun slachtoffers. Moeten ze daar blijkbaar zelf maar weten.
Het lijkt iedereen te ontgaan dat tot niet zo heel lang geleden de Europese Unie, Nederland voorop, van mening was dat oorlogsmisdadigers berecht moeten worden, dat straffeloosheid moet worden uitgebannen, dat amnestieregelingen in vredesakkoorden niet bindend zijn –zij zetten nu eenmaal internationaal recht niet opzij en dat vereist de strafrechtelijke afhandeling van misdrijven onder internationaal recht. De Sudanese president Bashir? Wat Nederland betreft gewoon berechten bij het Internationaal Strafhof, staatshoofd of niet. Met Servië praten over toetreding tot de EU? De toenmalige Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Verhagen blokkeerde dat desnoods in z’n dooie eentje. Eerst generaal Mladic naar het Joegoslavië Tribunaal, dan praten we verder. Punt. Aldus geschiedde.
De wereld is snel veranderd. Europese waarden gelden nog wel, maar alleen in principe. De praktijk is anders. Juridisch gezien valt wellicht wel wat op de geldigheid van dit deel van Minsk II af te dingen, maar politiek staat het voorlopig als een huis: amnestie voor ernstige misdrijven onder internationaal recht in Europa. Merkel en Hollande gooiden het op een akkoordje. Onhandig voor de city marketing van Den Haag, juridische hoofdstad van de wereld. Het is niet denkbeeldig dat Poetin en Porosjenko zich in dit deel van het akkoord goed konden vinden. De gastheer in Minsk kwam waarschijnlijk ook niet in het geweer toen hij ervan hoorde.
Misschien heeft zo’n amnestiebepaling één klein voordeel: iedereen kan nu rustig meewerken aan de waarheidsvinding. De feiten hebben toch even geen gevolgen.
Mocht dan ooit in een verre politieke toekomst ergens tussen Kiev en Moskou het tij keren, dan kan zo’n amnestieregeling verdwijnen, maar blijven de feiten de feiten. Dat is niet zonder historisch precedent. Vraag maar aan Charles Taylor. Aan opperfolteraar Jorge Videla kunnen we het niet meer vragen. In 2013 overleed hij in gevangenschap na een val in de douche. Sommige dingen verzin je niet.
