Afghanistan: 3 jaar Taliban-regering en internationale passiviteit geven Afghaanse gemeenschap weinig hoop

De Afghaanse gemeenschap lijdt al 3 jaar onder de Taliban-autoriteiten die straffeloos mensenrechtenschendingen en misdaden volgens internationaal recht begaan tegen het Afghaanse volk, en tegen vrouwen en meisjes in het bijzonder.

‘Drie jaar na dato is het absolute gebrek aan concrete maatregelen om de mensenrechtenramp in Afghanistan aan te pakken een schande voor de wereld,’ aldus Samira Hamidi van Amnesty International.

Amnesty International documenteerde de wensen voor de toekomst en de angsten van de Afghaanse gemeenschap, als mede de frustraties over de internationale reactie. Hiervoor zijn meer dan 150 belanghebbenden geraadpleegd, onder wie Afghaanse mensenrechtenactivisten, leden van de academische wereld, vrouwelijke demonstranten en activisten, jongeren, vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties en journalisten.

‘We hebben gesproken met mensen die een dwarsdoorsnede van de Afghaanse samenleving over de hele wereld vertegenwoordigen. Zij geloven in grote meerderheid dat de internationale gemeenschap het Afghaanse volk in de steek heeft gelaten,’ zegt Samira Hamidi. ‘Ze zijn er niet alleen niet in geslaagd om de Taliban ter verantwoording te roepen voor hun misdaden en mensenrechtenschendingen, ze hebben ook gefaald om met een strategische koers te komen om verdere schade te voorkomen.’

De interviews werden gehouden met mensen in 21 provincies in heel Afghanistan en met mensen in ballingschap in tien landen uit de hele wereld, waaronder de VS, het VK, Duitsland, Frankrijk, België, Spanje, Zwitserland, Italië, Canada en Pakistan.

Rechten van vrouwen en meisjes

Meer dan twintig Afghaanse vrouwen die opkomen voor de mensenrechten en in 21 verschillende provincies in Afghanistan wonen, vertelden Amnesty International dat ze in elk aspect van hun leven hun zeggenschap volledig zijn verloren. De vrouwen met wie we spraken werkten in verschillende sectoren, waaronder recht, politiek, journalistiek, onderwijs en sport. Na 3 jaar Taliban-regime hebben ze allemaal het gevoel ‘niemand’ te zijn. En hebben ze zeer beperkte kansen op werk en het leveren van een economische of culturele bijdrage.

Razia, een mensenrechtenverdediger uit de provincie Kunduz in Afghanistan, zei: ‘de vrouwen die hun zeggenschap, baan en economische status zijn kwijtgeraakt, krijgen te horen dat ze het verdienen en dat de terugkeer van de Taliban een positieve stap is om degenen die overspel aanmoedigden in naam van de mensen- en vrouwenrechten het zwijgen op te leggen.’

De Taliban hebben beschuldigingen van seksevervolging ontkent. Ze beweren dat ze zich houden aan de sharia (islamitische wet) en de ‘Afghaanse cultuur’. Alle beperkende en repressieve besluiten en beleidsmaatregelen die aan het begin van hun bewind werden ingevoerd als ogenschijnlijk tijdelijke maatregelen om de veiligheid van de mensen, met name vrouwen en meisjes, te waarborgen, zijn na 3 jaar nog steeds van kracht. ‘Ons werd verteld dat de Taliban zijn veranderd. We kregen te horen dat we de vredesinspanningen niet moesten bederven. Er werd ons verteld dat de wereld voor ons zou opkomen. Maar vandaag leven we onze ellende alleen’, zegt Nazifa, een lerares in de Afghaanse provincie Mazar-e- sharif.

Rechtspraak en verantwoordingsplicht

Het rechtssysteem in Afghanistan stortte in na de terugkeer van de Taliban. In november 2022 vaardigde de hoogste leider van de Taliban een dwingend bevel uit voor de volledige invoering van de sharia in Afghanistan. ‘De Taliban kondigden aan dat er geen behoefte is aan de deelname van advocaten tijdens rechtszaken. Ze geloven niet in rechtssystemen, maar vertrouwen sterk op hun interpretatie van de sharia-wetgeving onder leiding van religieuze geleerden uit madrasas (islamitische scholen) zonder formele juridische opleiding,’ zei Ahmad Ahmadi, een voormalig advocaat die nu in ballingschap in Europa leeft.

Verschillende vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties spraken over de terugkeer van lijfstraffen in Afghanistan, waaronder openbare geseling, openbare terechtstelling, het afhakken van ledematen, steniging en andere vormen van mishandeling en marteling die in strijd zijn met het internationaal recht. Het ontbreken van eerlijke processen of toegang tot rechtsmiddelen blijft onderbelicht.

Krimpend maatschappelijk middenveld

De ruimte voor het maatschappelijk middenveld krimpt in Afghanistan. Mensenrechtenactivisten, vrouwelijke demonstranten, grassroot-organisaties, journalisten en politieke activisten worden door de Taliban gezien als vijanden. Zij die protesteren worden het slachtoffer van gedwongen verdwijningen, willekeurige opsluiting, gevangenschap, marteling en andere vormen van mishandeling. Veel van hen waren genoodzaakt het land te ontvluchten uit angst voor represailles en hebben hun familie en werk achtergelaten.

Honderden van hen zitten nog steeds vast in Iran, Pakistan en Turkije, waar ze te maken hebben met juridische en financiële problemen en zelfs worden blootgesteld aan gedwongen deportatie.

In de Afghaanse mensenrechtengemeenschap leeft het geluid dat ze niet alleen worden uitgesloten door de Taliban, maar ook door de internationale gemeenschap. ‘Wij in Afghanistan worden niet uitgenodigd voor belangrijke discussies omdat dat ‘te riskant’ wordt geacht. Wij in ballingschap worden uitgesloten omdat we niet in Afghanistan wonen en daarom niet ‘legitiem’ worden geacht,’ zei Tabasoom Noori, een vrouwenrechtenactiviste die in ballingschap in de Verenigde Staten woont.

Internationale steun

De Taliban beweert dat Afghanistan nu ‘veiliger’ is nu de economie groeit en de bevolking volgens de regels van de sharia en de Afghaanse cultuur met respect en waardigheid wordt behandeld.

De mensenrechtenactivisten die met Amnesty International spraken, zijn van mening dat deze retoriek en propaganda de ernst van de mensenrechtencrisis in Afghanistan ondermijnt. In werkelijkheid hebben de Taliban namelijk een klimaat van angst en absolute controle gecreëerd. ‘Dezelfde groep die zichzelf opblies en burgers en veiligheidstroepen doodde, doet dat nu ze aan de macht zijn niet meer, dus natuurlijk zal Afghanistan veilig zijn’, zegt Zarifa, een vrouwelijke mensenrechtenactiviste die in ballingschap in de Verenigde Staten leeft. ‘Na 3 jaar is de frustratie in de Afghaanse gemeenschap voelbaar. Ontelbare verklaringen en bijeenkomsten later zit de wereld nog steeds toe te kijken hoe de Taliban doorgaat met het schenden van mensenrechten en het ongedaan maken van 20 jaar hard werken op het gebied van het openbare leven en het privéleven.’

‘Alle partijen die zich met Afghanistan bezighouden moeten hun werkzaamheden coördineren’ zegt Samira Hamidi van Amnesty International. ‘Ze moeten zich inzetten om langetermijnoplossingen te vinden. De internationale gemeenschap moet dit ondersteunen. Het is nu tijd voor gecoördineerde actie. Dit kan mogelijk worden gemaakt als ze daarvoor de wegen, middelen en vaardigheden hebben. De internationale gemeenschap moet zich inzetten om deze stappen te ondersteunen, de vele stemmen uit de gemeenschap respecteren en zich onthouden van een gewetenloze verbintenis met de Taliban die alleen maar schadelijk zou blijken voor de collectieve inspanningen. Het is nu tijd voor gecoördineerde actie.’

Eerder riep Amnesty International het Nederlandse kabinet al op om alle vrouwen en meisjes in Nederland uit Afghanistan bescherming te bieden en automatisch een vluchtelingenstatus toe te kennen.