Aanpassing verkrachtingswetgeving is een doorbraak voor mensenrechten, stel het niet uit tot 2024

Minister van Justitie en Veiligheid Yeşilgöz heeft een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer gestuurd waarin alle vormen van onvrijwillige seks strafbaar worden gesteld als verkrachting. Amnesty International vindt dit een overwinning voor de mensenrechten.  

Dagmar Oudshoorn, directeur van Amnesty International Nederland: ‘Dit voorstel is een belangrijke overwinning voor mensenrechten en voor alle slachtoffers en activisten die hiervoor hebben gestreden. Seks hoort alleen vrijwillig plaats te vinden. Zonder consent is er sprake van verkrachting. Het is nu aan de Tweede Kamer om de wet snel te behandelen en aan de minister om niet te wachten met invoering van de wet tot 2024. Verandering is nu nodig en kan geen paar jaar wachten!’

Voorstel brengt verkrachtingsdelict in lijn met mensenrechten

Minister Yeşilgöz, heeft een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer gestuurd om de wet in lijn te brengen met mensenrechten en gelijkwaardigheid en vrijwilligheid bij seks centraal te stellen.
Het is in de nieuwe wet strafbaar als de wil tot seksueel contact bij de ander ontbreekt en iemand toch doorgaat. De minister legt daarbij uit dat het niet alleen gaat om situaties waarbij geen gehoor wordt gegeven aan een uitgesproken ‘nee’, maar dat het ook strafbaar is als het ontbreken van de wil blijkt uit de waarneembare feiten en omstandigheden. Het gebruik van dwang, geweld of bedreiging is in het wetsvoorstel geen voorwaarde meer voor strafrechtelijke aansprakelijkheid, maar geldt als strafverzwarende grond. De minister heeft een belangrijk artikel aan het wetsvoorstel toegevoegd om te verhelderen dat de wil in ieder geval ontbreekt als iemand bewusteloos is, verminderd bewustzijn heeft of in lichamelijke onmacht verkeert, niet in staat is een wil te bepalen of weerstand te bieden.  

Oudshoorn: ‘Dit is een hele belangrijke steun voor de 70% van de slachtoffers die bevriest tijdens een verkrachting. Bevriezing is een belangrijk overlevingsmechanisme, maar zorgt vaak voor schuldgevoelens: ‘waarom heb ik me niet meer verzet?’ en ‘mag ik dit verkrachting noemen?’ Dit wetsvoorstel maakt duidelijk dat de ander bij bevriezing moet stoppen en dat de schuld nooit bij jou ligt. Consent=afstemmen. Zonder consent is er sprake van verkrachting.’

Wacht niet tot 2024  

De minister stelt dat het streven is om de nieuwe wet in 2024 in werking te laten treden zodat er tijd is voor zorgvuldige voorbereiding met alle betrokken partijen. ‘Het streven’ impliceert dat dit zelfs nog langer kan gaan duren dan 2024.  

Amnesty International begrijpt dat er aanpassingen nodig zijn en dat er capaciteitsproblemen zijn in de strafrechtketen. Dit mag er echter niet voor zorgen dat slachtoffers nog jaren te maken hebben met een strafwet die in strijd is met hun mensenrechten. Amnesty International werkt met een actiegroep van negen vrouwen die seksueel geweld hebben meegemaakt. Zij zijn hier heel duidelijk over: pas nu de wet aan en erken dat er nog werk aan de winkel is.  

Er zijn inmiddels vijftien Europese landen die consent centraal stellen in hun wetgeving. In die landen zat er maximaal een paar maanden tussen het aannemen van de wet door het parlement en de inwerkingtreding van de wet. Dat er nog werk aan de winkel is bij de autoriteiten mag geen reden zijn om in de tussentijd tegen slachtoffers van verkrachting te zeggen dat wat hen is overkomen juridisch nog steeds geen verkrachting is. 

De wet is een belangrijk stuk van de puzzel. Daar kunnen alle andere stukjes die nodig zijn, zoals voorlichtingscampagnes en scholing, aangelegd worden.

Achtergrond

In Nederland heeft 19 procent van de vrouwen en 3 procent van de mannen meegemaakt dat iemand hun lichaam binnendrong zonder instemming. De daders worden vaak niet bestraft. Als er geen tekenen zijn van dwang ben je volgens de huidige wet niet verkracht. Dat terwijl 70 procent van de slachtoffers ‘bevriest’ en zich daardoor niet kan verzetten. Internationale mensenrechtenstandaarden schrijven duidelijk voor dat niet dwang centraal moet staan bij het verkrachtingsdelict maar het ontbreken van wederzijdse instemming (consent). Amnesty International voert al meer dan twee jaar de campagne #letstalkaboutyes om de wet aan te passen en het gesprek over consent in de samenleving te stimuleren.