Aanpak politie Staphorst maakte weg vrij voor eigenrichting bij intocht

De aanpak van de politie bij de Sinterklaasintocht in Staphorst op 19 november 2022 was niet alleen ontoereikend, maar ook ondoordacht. De politie heeft er zowel vooraf als op de dag zelf bewust voor gekozen niet op te treden tegen burgers, die het recht in eigen hand namen. De politie realiseert zich onvoldoende hoe ernstig en gevaarlijk het wegkijken van eigenrichting is. Dat blijkt uit een vandaag verschenen rapport van de Inspectie Justitie & Veiligheid.

Halfslachtige strategie politie

Het rapport maakt duidelijk, dat de politie die dag heel goed wist van de geplande wegblokkades en verstoringen rondom de aangekondigde demonstratie van KOZP, en het geweld dat daarmee gepaard kon gaan. Dit was al bekend voor het vertrek van de demonstranten van Kick Out Zwarte Piet en de waarnemers van Amnesty uit Zwolle.

Ondanks al deze voorkennis heeft de politie, zo schrijft de Inspectie in haar rapport, ‘de keuze gemaakt om niet tegen de tegenacties, zoals de blokkades van relschoppers op te treden maar daarom heen te werken’. De politie koos er zo bewust voor zowel vooraf als op de dag van de demonstratie niet in te grijpen. Deze halfslachtige strategie was vooral ingegeven door de wens ‘de situatie niet te laten escaleren en te voorkomen dat wederom rondom de feestdagen problemen ontstaan’.

Hiermee is er juist ruimte ontstaan voor eigenrichting. Het was al overduidelijk dat het niet de vreedzame demonstranten waren, maar het vijandige publiek die voor dreigende wanordelijkheden zorgden. Toch adviseerde de politie de burgemeester om het vreedzame protest te verbieden. Hiermee werd het demonstratierecht van KOZP terzijde geschoven.

Onvoldoende besef van gevaar eigenrichting

Het Inspectierapport maakt melding van de interne evaluatie van de politie van december 2022. Hieruit blijkt dat de politie overwegend positief was over haar eigen optreden op en voorafgaand aan 19 november 2022. Volgens Amnesty laat dit zien wat de politie uiteindelijk belangrijk vond; de relatie met de plaatselijke bevolking en een ongestoorde sinterklaasintocht.

Gerbrig Klos van Amnesty: ‘We moeten constateren dat de politie zich onvoldoende realiseert hoe ernstig en gevaarlijk het wegkijken van eigenrichting is. Deze aanpak zorgt uiteindelijk alleen maar voor nog meer spanning in de samenleving’.

Achtergrond

Amnesty Nederland stuurde op 19 november 2022 waarnemers naar de Sinterklaasintocht in Staphorst, omdat actiegroep Kick Out Zwarte Piet (KOZP) had aangekondigd te zullen demonstreren tegen de figuur van Zwarte Piet. Met blokkades werden de demonstranten en Amnesty-waarnemers buiten het dorp gehouden. De waarnemers en twee auto’s met KOZP-demonstranten werden bij de afrit van de A28 tegengehouden door enkele honderden mensen, van wie een deel zich als Zwarte Piet had uitgedost. Ze ‘controleerden’ alle passerende auto’s en verhinderden de doorgang van de auto met de Amnesty-waarnemers. Hierdoor werden vreedzame demonstranten slachtoffer van geweld en de aanwezige Amnesty-waarnemers geconfronteerd met ernstige bedreiging en geweld.

De politie onderschat de ernst van het feit dat het demonstratierecht daarvoor opgeofferd is en miskent de impact van de bedreiging en het geweld tegen KOZP-demonstranten en de waarnemers van Amnesty. Dit heeft een afschrikwekkend effect op mensen die willen protesteren. Pas deze zomer, een half jaar na de gebeurtenissen, maakte het Openbaar Ministerie bekend dat zij vier personen heeft gedagvaard.

Gerbrig Klos, zelf aanwezig die dag: ‘Gezien de ernst en omvang van de bedreiging en het geweld, vind ik dat niet veel’.

Aanbevelingen Amnesty

De Politie Oost Nederland geeft nu aan dat ze meer hadden moeten doen om de demonstranten te beschermen en de relschoppers te stoppen. Daarbij geven ze aan het belangrijk te vinden dat deze lessen landelijk worden gedeeld.

Amnesty hoopt en verwacht dat het daarvan komt, ook met het oog op mogelijke demonstraties van KOZP later deze maand. Het nu verschenen rapport bevat wel aanbevelingen voor de politie, maar daarmee is de kous nog niet af. Amnesty hoopt dat de politie bij zichzelf te rade gaat over haar prioriteiten en een strategie ontwikkelt om eigenrichting te voorkomen en aan te pakken.