50 jaar na massamoorden Indonesië – geen erkenning voor slachtoffers

De Indonesische autoriteiten laten miljoenen slachtoffers van een van de ergste massamoorden van de vorige eeuw aan hun lot over. Vandaag herdenken we de gebeurtenissen die vijftig jaar geleden leidden tot de wreedheden die in 1965 en 1966 door het Indonesische regeringsleger werden gepleegd.

Op 1 oktober 1965 werden in Jakarta zeven hoge legerofficieren van hun bed gelicht en vermoord door een kleine groep militairen. Het leger, geleid door majoor-generaal Soeharto, beweerde dat communisten achter deze couppoging zaten en ontketende een systematische golf van mensenrechtenschendingen op vermeende communisten en andere linksgeoriënteerden.

In de twee jaar die volgden, werden 500.000 tot 1 miljoen mensen vermoord. Talloze vrouwen werden verkracht of als seksslaaf gehouden. Honderdduizenden mensen werden zonder enig proces voor vele jaren opgesloten, waarbij velen werden gemarteld.

Vijftig jaar later wachten de slachtoffers nog steeds op gerechtigheid. De Indonesische autoriteiten hebben nauwelijks hun best gedaan om de waarheid boven tafel te krijgen, daders te berechten en slachtoffers en hun families te compenseren. Een handvol daders is berecht, maar het overgrote deel gaat nog steeds vrijuit.

Vernietigend rapport

In juli 2012 publiceerde de Indonesische nationale mensenrechtencommissie, Komnas HAM, een kritisch rapport over de moorden. Volgens het rapport is er bewijs dat de veiligheidsdiensten en burgermilities misdaden tegen de menselijkheid hebben begaan.

Ondanks aandringen bij de procureur-generaal om naar aanleiding van de bevindingen van dit rapport een juridisch onderzoek in te stellen, is er tot nu toe niets gebeurd. Tegelijkertijd wordt het instellen van een waarheidscommissie telkens uitgesteld door een gebrek aan politieke wil.

Gouden kans voor president

Sinds president Joko Widodo in oktober 2014 aan de macht kwam, belooft hij mensenrechten een prioriteit te maken en misdaden uit het verleden aan te pakken.

In mei 2015 kondigde de regering de instelling van een niet-juridische mechanisme aan om met het verleden, waaronder de moorden van 1965, in het reine te komen. Maar Amnesty vreest dat hierdoor verzoening prioriteit krijgt boven waarheid en gerechtigheid en dat de grootste daders vrijuit gaan, omdat daders bij dit mechanisme niet vervolgd kunnen worden.
President Widodo heeft nu de kans om ervoor te zorgen dat het verleden niet langer vergeten wordt in Indonesië. Dit land is zich snel aan het ontwikkelen als leider in de regio. Het moet deze positie serieus nemen en een voorbeeld stellen als het gaat om gerechtigheid, waarheid en compensatie.

Deze week lanceert Amnesty Nederland een nieuwe site, www.indonesia1965.org, met daarop Amnesty-documenten uit de periode 1967-1990 over de mensenrechtenschendingen die in 1965 en de jaren daarna plaatsvonden.