12-jarige gestrand in Zweden: waarom gezinshereniging cruciaal is voor vluchtelingen
Omar, een vluchteling uit Syrië, was pas 12 toen hij per ongeluk alleen in Zweden belandde. Het kostte maanden van tranen en zorgen, e-mails en telefoontjes voordat hij weer met zijn ouders en broer was herenigd. Terwijl Denemarken een wet aanneemt waarbij gezinshereniging pas na vijf jaar mogelijk wordt, laat dit verhaal zien waarom het recht op een familieleven zo belangrijk is.
Interview met Maha Khadour, de moeder van Omar
‘Ik sliep in een spijkerbroek, niet in een pyjama,’ zegt Maha Khadour, Omars moeder, als ze terugdenkt aan de zomer van 2012 toen bommen op hun wijk in Syrië begonnen te vallen. ‘Je wist namelijk niet wanneer je zou moeten vluchten.’
Hoewel haar man Mohannad een veearts is en geen dokter, gaf hij medische hulp aan buren die bang waren dat ze werden gearresteerd als ze naar het ziekenhuis zouden gaan. Toen er geruchten de ronde deden dat de regering op zoek was naar Mohannad, vluchtten hij, zijn vrouw Maha en zijn zonen Ali (nu 19) en Omar (nu 14) naar het buurland Turkije.
Ze hadden gehoopt door te kunnen reizen naar Europa, maar het werd al snel duidelijk dat ze daar nooit op een legale manier zouden kunnen komen. Als Palestijnse Syriërs was er volgens Maha weinig hoop om ooit de verblijfsvergunningen te krijgen die nodig zijn om te werken en studeren. Toen werd het grootste deel van hun geld gestolen. Terwijl de vluchtelingencrisis in de regio escaleerde – in Turkije wonen nu meer dan twee miljoen Syrische vluchtelingen – konden zij geen kant meer op.
‘Ik probeerde berichten te sturen naar tien Europese ambassades en consulaten in Istanboel, waarin ik onze situatie uitlegde,’ zegt Maha, ‘Ik kreeg nooit antwoord.’
Alleen op het vliegveld van Stockholm
Gefrustreerd probeerde de familie twee keer naar Europa te vliegen. Maar zonder visum voor de EU werden ze twee keer tegengehouden. Uiteindelijk probeerde Mohannad het een derde keer, met Omar en een vrouwelijke smokkelaar die zich voordeed als zijn moeder. Mohannad werd door de politie weer tegengehouden, maar Omar glipte er tussendoor.
Pas uren later, toen hij helemaal alleen op het vliegveld van Stockholm stond, kwam hij erachter dat zijn vader het niet gehaald had.
‘Het was vreselijk’, zegt zijn moeder. ‘Ik stuurde de Zweedse ambassade honderden e-mails met de oproep: “Alstublieft, mijn zoon is daar, ik moet naar hem toe.” Hij was pas 12.’
Herenigd
Vier maanden later kreeg Omar zijn verblijfsvergunning en mocht hij herenigd worden met zijn familie – zoals dat is vastgelegd in internationale en Europese wetgeving. In augustus 2014 voegden zijn ouders en broer zich eindelijk bij hem.
Bij aankomst in Zweden bleken sommige dingen vreemd vertrouwd te zijn: Toen we in Uddevalla [een stad in het zuidwesten van Zweden] aankwamen lachten mijn man en zonen mij uit,’ zegt Maha, ‘want ik zei telkens: “Kijk naar dit gras, kijk naar die berg – het ziet er hetzelfde uit als in mijn dorp [in Syrië].”
‘Ik begon te werken als lerares Engels en dat was geweldig. Ik voel me beter als ik kinderen les kan geven. Mijn man leert nog Zweeds. Voor hem is het moeilijker. Hij heeft twintig jaar als veearts gewerkt en is een expert op zijn gebied. Om hier aan het werk te komen moet hij eerst drie jaar Zweeds leren en daarna nog twee jaar naar de universiteit.’
Lopen van Griekenland naar Duitsland
Maha en de familie hebben onlangs in hun kleine appartement ruimte gemaakt voor nog twee mensen. Hun 5-jarige nichtje Rahaf en haar broer Noor van 19 zijn na een lange en eenzame voetreis door Europa bij hen aangekomen.
‘Ze hebben er twintig dagen over gedaan’, zegt Maha. ‘Rahaf is pas 5. Ze zou niet van Griekenland naar Duitsland moeten hoeven lopen.’
‘Het was een vreselijke ervaring voor haar. Ze heeft het nu altijd over de politie. Ze waren bang voor de politie in alle landen die ze doorkwamen. Ik vertelde haar dat de politie hier je helpt. Maar ze is nog steeds bang.’
De vreselijke reis die Rahaf en Noor moesten maken is een symptoom van een veel groter probleem: Voor de meeste vluchtelingen is het nu bijna onmogelijk om op veilige en legale manieren naar Europa te komen, hoewel ze het recht hebben om asiel aan te vragen en bescherming te krijgen in het buitenland.
Het mensenrecht op een familieleven
In de chaos van de vluchtelingencrisis raken naaste familieleden elkaar om verschillende redenen kwijt. Voor hen is familiehereniging een van de weinige legale manieren waarop ze weer samen kunnen komen. ‘Ik had niet naar Zweden kunnen gaan, als mijn zoon daar niet al was’, zegt Maha.
Maar nu komt zelfs het mensenrecht op een familieleven in gevaar. Denemarken nam een wet aan die ertoe kan leiden dat naaste familieleden tot vijf jaar moeten wachten voordat ze elkaar weer kunnen zien. Dat terwijl onderzoek uitwijst dat steun van familie cruciaal is voor vluchtelingen. Het helpt mensen bij traumaverwerking en integratie in een nieuwe samenleving.
En hoe moeilijker het voor vluchtelingen wordt om in het buitenland bescherming te krijgen, hoe meer mensen gedwongen door een hel moeten gaan – weken door de vrieskou wandelend en hun leven riskerend in opblaasboten – om een veilig heenkomen te vinden.
Toekomstdromen
Maha denkt dat de huidige situatie te gek voor woorden is. ‘Het minste dat deze landen kunnen doen is mensen helpen hier op een normale manier heen te komen.’
‘Mijn toekomstdroom is terugkeren naar mijn land,’ zegt ze. ‘’s Nachts droom ik ervan terug te keren naar de dorpen waarvan ik hield. En soms denk ik aan hoeveel familieleden ik heb verloren in dit conflict. Ze zijn bijna allemaal dood.’
‘Ik denk veel na over wat je kunt doen om echte verandering te bewerkstelligen. Misschien wil ik daarom zo graag leraar zijn. Ik weet dat wat ik vandaag aan een kind leer, morgen door haar gebruikt zal worden. Dat is goed. Misschien is dat één manier om voor verandering te zorgen.’
