1 Mei op de manier van Novosibirsk
Velen van ons herinneren zich de 1 mei-demonstraties als een nogal suffe bedoening, waarbij portretten van de leden van het Politbureau werden meegedragen en waarbij vanaf een hoog podium op opgewekte toon slogans werden geroepen. Maar deze marsen in mei, met bloemen, portretten en slogans, waren ook een mogelijkheid om op een ongedwongen manier met vrienden samen te zijn, iets wat altijd fijn is, zeker wanneer de zon schijnt.
Gastblog van Sergei Nikitin, directeur van Amnesty International Rusland
In onze studententijd bedachten we zelf slogans waarmee we de spot dreven met de communistische uitspraken, zoals ‘Lang leve de Sovjet-eenheid, de meest vastberaden eenheid ter wereld’.
De tijden zijn veranderd: niemand gaat meer naar demonstraties toe – zeker niet op 1 mei – en nog maar weinig mensen willen deze dag vieren met een universele mars. Maar toch, er zijn mensen met een onorthodoxe kijk op het leven, voor wie een openbare mars een vorm is om uitdrukking te geven aan wie ze zijn. Deze mensen voelen zich aangetrokken tot Artyom Loskutov, een getalenteerde kunstenaar uit Novosibirsk, en deden jarenlang mee aan zogeheten ‘monstraties’. Absurdistische marsen werden populair in Novosibirsk: in 2004 liepen zo’n tachtig mensen mee in de eerste Monstratie, zes jaar later werd gezegd dat het aantal ‘monstranten’ hoger was dan het aantal demonstranten die de Communistische en Verenigd Rusland-partijen steunen.
Het idee van Novosibirsk vond opvolging in andere Russische steden, zoals Sint-Petersburg en Perm, Koersk en Moskou.
Alles wat de autoriteiten niet begrijpen, beschouwen ze als verdacht en potentieel gevaarlijk. De communisten hadden zo hun redenen om abstracte kunst en kakofonie te verwerpen. ‘Monstraties’ in Novosibirsk werden met evenveel achterdocht bekeken, hoewel de lokale autoriteiten ze tot voor kort hebben toegestaan.
Dit jaar werden de autoriteiten steeds nerveuzer van elke manifestatie van openbaar activisme en dus werd de ‘monstratie’ in Novosibirsk verboden. Organisator Artyom Loskutov verwierp een alternatieve locatie, omdat het te ver van het stadscentrum lag. Hij ging als burger de straat op. Toen hij zijn aanhangers in het centrum tegenkwam, stelde hij voor dat zij zich zouden aansluiten bij een van de politieke partijen. Of simpelweg in dezelfde richting zouden meewandelen.
En zo gebeurde het dat mensen humoristische slogans meedroegen waarvan de belangrijkste – ‘God wees genadig’- de politie, op z’n zachtst gezegd, van streek bracht, waarna ze deden wat ze konden om de vrolijke ‘monstranten’ tegen te houden en uiteindelijk Artyom Loskutov arresteerden.
Na een nacht in de politiecel, verscheen Artyom voor de rechtbank in wat leek op een aanvulling op de absurdistische actie van de dag ervoor.
De straf was zoals altijd: tien dagen cel en een boete van 5.000 roebel vanwege het verzuim de politie-orders op te volgen en overtreding van de regels voor het houden van een publiek evenement. Deze straf is weer een vertoon van absurditeit dat een integraal onderdeel van ons leven is geworden.
Angst voor vreedzaam openbaar protest brengt het Kremlin ertoe de wetten die vreedzame marsen en demonstraties regelen, strenger te maken, terwijl ze al onverbiddelijk zijn. Nu word je al een misdadiger na twee overtredingen van artikel 20.2 van de Administrative Code. Nog los van de in toenemende mate beperkende wetten, zetten de autoriteiten alles in het werk om elke vorm van protest of elke vreedzame openbare actie die niet door een pro-Kremlin-club is bedacht, af te schilderen als iets gevaarlijks en rampzaligs. Daarom is het niet verrassend dat de Russische autoriteiten van elke gelegenheid gebruikmaken om parallellen te trekken tussen vreedzame protesten van de oppositie in Rusland en de gebeurtenissen op Euromaidan in Kiev. Om te kunnen zeggen: ‘Kijk wat er in Oekraïne gebeurde na de protesten. Een oorlog. Is dat nodig?’ Veel media herhalen deze gedachte telkens weer, waardoor ze constant een gevoel van angst en vijandigheid bij het publiek inboezemen, dat geen andere gezichtspunt krijgt voorgeschoteld.
De Russische autoriteiten houden er niet van wanneer wordt vermeld dat Rusland zich bij veel internationale mensenrechtenovereenkomsten heeft aangesloten. Het bekritiseren van Amerika en Europa is zoveel fijner. Maar door deze overeenkomsten te ondertekenen, hebben de Russische autoriteiten zich verplicht deze internationale mensenrechtenstandaarden na te komen. Amnesty International roept de Russische autoriteiten op onwettige en discriminerende beperkingen op het recht van vreedzame samenkomsten op te heffen, en om te stoppen met het lastigvallen van mensenrechtenactivisten en van mensen met een afwijkende mening.
Ik herinner eraan dat Nikita Chroetsjev, de Eerste Secretaris van de Communistische Partij van de USSR, nogal gepikeerd was tijdens de tentoonstelling in de Manege in Moskou, aangezien hij de kunstenaars ervan verdacht dat zij er ‘abstract’ werk lieten zien. Gewone mensen waren verrast door zo’n heftige reactie, ongebruikelijk en ongewoon voor de leider van een van ’s werelds machtigste landen.
Het lijkt erop dat de huidige bewoners van het Kremlin deze angst hebben geërfd. Natuurlijk, Loskutovs arrestatie is niet hetzelfde als verbanning naar een gevangenkamp in Mordovia. Maar zoals een van de slogans luidde van de 1 mei-‘monstranten’: ‘Waarom ben je zo droefgeestig alsof je bent verbannen naar Siberië?’
Inderdaad, waarom zijn de huidige bewoners van het Kremlin zo droefgeestig en hardvochtig?
