50 jaar actie in vogelvlucht
1968 Het eerste nummer van Amnesty’s tijdschrift Wordt Vervolgd verschijnt vijf maanden na oprichting van de Nederlandse afdeling.
1969 Affiche voor gewetensgevangenen. De term komt van Amnesty’s oprichter, Peter Benenson, als aanduiding van degenen die gevangen zitten wegens hun mening, religie of herkomst, en die geen geweld hebben gebruikt of gepropageerd. Amnesty vraagt om hun onmiddellijke vrijlating.
Ontwerp Joop Lieverse
1970 Actie voor het schrijven van brieven voor gewetensgevangenen. Het schrijven aan gevangenen, familieleden en autoriteiten was het idee waarmee Peter
Benenson Amnesty in 1961 startte.
28 mei 1971 Op de tiende verjaardag van de internationale organisatie schrijven Simon Carmiggelt, Simon Vinkenoog en hoogleraar H. Wiggers brieven bij het ‘gevangenkamp’ dat in Delft is opgezet.
1972 ‘Uw handtekening breekt boeien’ meldt Amnesty op actieposters die oproepen tot actie voor politieke gevangenen in Tunesië. In dat land zitten vooral vakbondsactivisten gevangen. President Bourguiba regeert met straffe hand.
December 1973 Met een conferentie in Parijs start de internationale actie tegen martelen. Het rapport dat Amnesty een jaar eerder uitbracht, wekt veel opzien. Marteling blijkt geenszins uitgebannen, zoals vaak verondersteld. Het is het startsein voor onderhandelingen over een VN-verdrag tegen marteling, dat er in 1984 komt.
1974 Amnesty voert campagne om ‘martelen net zo ondenkbaar te maken als slavernij’.
1975 Demonstratie voor Marokkaanse ambassade in Den Haag. Onder de regering van koning Hassan II (1961-1990), de ‘jaren van lood’, laat de overheid onder meer gevangenen verdwijnen in geheime kampen.
1976 Verspreiding van een poster met dichtregels van Jana Beranová: Als niemand luistert naar niemand vallen er doden in plaats van woorden. De dichteres, die uit Tsjechoslowakije naar Nederland vluchtte, doet veel voor vervolgde schrijvers.
10 december 1977 Amnesty International krijgt de Nobelprijs voor de Vrede.
1978 Amnesty’s eerste campagne tegen ‘verdwijningen’, in El Salvador. Het doen verdwijnen van gevangenen treft tienduizenden mensen in vooral Midden- en Zuid-Amerika. Ontwerp Pia Terstroet
Juni 1979 Demonstratie voor de Dwaze Moeders van Argentinië. Vier moeders van ‘verdwenen’ gevangenen zijn op uitnodiging van Amnesty in Nederland en spreken onder meer met Kamerleden, een bisschop, vakbonden en vrouwenorganisaties.
1980 Amnesty verzet zich onvoorwaardelijk tegen de doodstraf. Sinds 1980 hebben, onder nationale en internationale druk, zo’n 110 landen de doodstraf in de wet afgeschaft of meer dan tien jaar niet toegepast. In 2017 waren er nog executies in 22 landen.
1981 Stille tocht langs negen ambassades als protest tegen politieke moorden en ‘verdwijningen’. Met een conferentie in 1982 brengt Amnesty Nederland die praktijken van onderdrukking volop in de aandacht van de internationale gemeenschap.
15 maart 1982 Demonstratie in Amsterdam na de moord in El Salvador op vier IKON-journalisten die door het leger in een hinderlaag zijn gelokt. Er worden kruisen neergezet bij het Amerikaanse consulaat, omdat de Verenigde Staten de regering van El Salvador steunen. De Amerikaanse ambassadeur is woest dat de Nederlandse regering de kruisen niet wil laten verwijderen.
16-17 mei 1983 Optreden van André Hazes in het tv-benefietprogramma Een gebaar voor Amnesty. Freek de Jonge, Kees van Kooten en Wim de Bie namen het initiatief tot Aksie De Bevrijdende Lach, twee theateravonden met onder anderen Herman van Veen, Adèle Bloemendaal, Doe Maar, Mathilde Santing en Herman Brood. De opbrengst is 600.000 gulden en 4.000 nieuwe leden.
1984 Dam Backer is de eerste hoge militair die voorzitter wordt van een nationale Amnesty-afdeling. Hij neemt onder meer deel aan een Amnesty-missie naar Turkije, waar de militaire machthebbers hem met respect ontvangen.
1 juni 1985 Liesbeth den Uyl, echtgenote van PvdA-leider en oud-premier Joop den Uyl, spreekt bij de sluiting van Amnesty’s tweede campagne tegen martelen. Ze heeft een stichting opgericht voor vrouwen in dictatoriaal geregeerde landen.
2 mei 1986 De televisiecabaretiers Kees van Kooten en Wim de Bie treden op bij Amnesty’s 25ste verjaardag in het Stedelijk Museum Amsterdam. De Nederlandse afdeling heeft dan ruim 100.000 leden, dat aantal groeit tot meer dan 300.000 in 2009 en is 250.000 in 2018.
17 maart 1987 In Vlaardingen overhandigt prins Bernhard de eerste Geuzenpenning aan Amnesty-voorzitter Dick Herrmann.
9 januari 1988 Start van de campagne ‘Een vluchteling heeft geen keus’ in het Friese Kollum. Gedurende de actieperiode stijgt het aantal gemeenten dat zich bereid verklaart vluchtelingen op te nemen van 169 naar 602.
27 september 1989 Amnesty-voorzitter Roel Fernhout spreekt tot demonstranten tegen de doodstraf die bij zeven ambassades langsgaan.
1990 Ledenwerfcampagne met onder anderen Johnny Kraaykamp. Ook Aad van den Heuvel, Astrid Joosten en Jeroen Krabbé poseren als mishandelde gevangenen op posters en foto’s in de media.
Ontwerp Bureau Geudeker/Oerlemands
1991 In Rotterdam rijdt een ‘jubileumtram’ met onder meer het Amnesty-logo rond ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan van de internationale organisatie van Amnesty International.
10 december 1992 In Amsterdam wordt een fakkelwake voor mensenrechten in voormalig Joegoslavië gehouden. Amnesty’s rapporten over onderdrukking en marteling in Joegoslavië kregen nooit veel aandacht, tot in 1992 de oorlog uitbrak.
8 maart 1993 Demonstratie ‘Stop geweld tegen vrouwen’, Museumplein Amsterdam. Onder druk van internationale organisaties nemen de VN in december een resolutie aan over geweld tegen vrouwen in gevangenissen, het openbare leven en gezinnen.
Maart 1994 Start van het Joegoslavië-tribunaal. Amnesty volgt de berechting op de voet, onder meer via een speciaal kantoor in Den Haag. Tegen de verwachtingen in worden 161 mensen voor de rechters gebracht, en leiders zoals Mladic en Karadzic veroordeeld.
1995 Conferentie over de wenselijkheid van een Internationaal Strafhof. Het hof krijgt in 2003 Den Haag als standplaats.
11 november 1996 Een jaar na de executie van de Nigeriaanse activist Ken Saro-Wiwa houdt Amnesty in Den Haag een mars van het hoofdkantoor van Shell naar de ambassade van Nigeria. Shell wordt verweten dat het, vanwege oliebelangen in Ogoniland, gebruikmaakte van de gewelddadige Nigeriaanse militaire inzet tegen demonstranten.
16 april 1997 Amnesty begint een vluchtelingencampagne naar aanleiding van het rapport ‘Mensenrechten hebben geen grenzen’. In het hele land worden tal van acties gevoerd. Bij de start van de campagne lanceert Amnesty Nederland haar allereerste website.
1998 In het tv-programma De Uitdaging meldt actiecoördinator Anneke Bosman aan Angela Groothuizen dat in Nederland ruim 3 miljoen handtekeningen zijn opgehaald voor de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. De wereldwijd verzamelde 13,5 miljoen handtekeningen worden aangeboden aan de VN en halen het Guinness Book of Records.
1999 Op het festival Racism Beat It voert Amnesty actie tegen de terechtstelling van minderjarigen in de VS. In 2005 verklaart het Amerikaanse Hooggerechtshof een doodvonnis voor hen die minderjarig waren toen ze hun misdrijf begingen, ongrondwettelijk.
2000 Als onderdeel van Amnesty’s derde campagne tegen martelen wordt naast het ‘gewone’ bliksemactienetwerk het nieuwe Supersnelle Bliksemactienetwerk in het leven geroepen. Deelnemers kunnen per e-mail in plaats van per post in actie komen.
2001 Sms’en wordt ingezet als actiemiddel onder het motto ‘Stop martelen snel’.
2002 Actie voor de ongeveer zeshonderd gevangenen op de Amerikaanse marinebasis Guantanamo Bay in Cuba. Vanaf dit jaar worden hier verdachten van banden met Taliban of al-Qaida vastgehouden. Zij hebben geen toegang tot een rechter, advocaat of familieleden.
2003 De Rusland-campagne vraagt bescherming van burgers tegen geweld van militairen en politie. Amnesty-leden sturen brieven naar politiebureaus in Moskou en Sint-Petersburg, Kamerleden schrijven naar het Russisch parlement, medici en journalisten naar collega’s, Russische activisten bezoeken Nederland en omgekeerd.
17 mei 2004 Vergezeld door gote kartonnen hijskranen brengen Amnesty-actievoerders een bezoek aan de Israëlische ambassade in Den Haag. Ze bieden er een rapport aan over mensenrechtenschendingen bij de sloop van huizen door de Israëlische autoriteiten.
5 mei 2005 Tijdens Bevrijdingsfestivals vragen bezoekers om een Wapenhandelverdrag. Staten moeten garanderen dat ze geen wapens verhandelen die leiden tot schendingen van mensenrechten. Het verdrag wordt in 2014 van kracht, meer dan tachtig staten sluiten zich aan.
1 november 2006 In Johannesburg reikt Lilian Gonçalves de onderscheiding Ambassador of Conscience uit aan Nelson Mandela. Gonçalves is voorzitter van Amnesty Nederland en later van de internationale beweging.
2007 Abdullah Al-Mansouri komt in 1988 als vluchteling uit Iran naar Nederland en vestigt zich in Maastricht. In 2006 wordt hij opgepakt tijdens een bezoek aan Syrië en overgedragen aan Iran. Daar hangt hem de doodstraf boven het hoofd. Amnesty Nederland organiseert veel acties voor hem tot hij in 2014 naar Nederland kan terugkeren.
12 juli 2008 Op Engelsmanplaat brengen Amnesty-activisten een boodschap voor de Olympische Spelen in China. Amnesty heeft intensief contact met het Nederlands Olympisch Comité en met journalisten. Amnesty wijst op schendingen van fundamentele vrijheden in China en op gedwongen verhuizingen ten behoeve van sportfaciliteiten.
19 juni 2009 Bij het bezoek van president Medvedev aan het Hermitage-museum in Amsterdam demonstreert Amnesty voor de in 2006 vermoorde journaliste Anna Politkovskaya. Er hangt een poster met de tekst: ‘Wie in Rusland niet zwijgt, is vogelvrij’.
27 maart 2010 Het Amerikaanse duo The Yes Men organiseert een ludiek protest waarbij demonstranten verkleed als Shell-medewerkers ‘sorry’ zeggen voor mensenrechtenschendingen in Nigeria.
Augustus 2011 Omdat de gevangen Chinese schrijver Liu Xiaobo zijn Nobelprijs niet kan ophalen, ontwerpt kunstenaar Maarten Baas een vijf meter hoge stoel. Tijdens de prijsuitreiking in Oslo blijft de stoel leeg. De Empty Chair wordt ook als speldje uitgebracht en onder meer meegegeven aan Nederlandse schrijvers die deelnemen aan een boekenbeurs in Beijing.
14 juni 2012 Amnesty protesteert bij de Russische ambassade tegen Russische deelname aan bombardementen van de Syrische regering op burgerdoelen.
2013 Amnesty creëert een ‘mensenrechtenvrije zone’ rondom de Hermitage tijdens het bezoek van de Russische president Poetin tijdens het Nederland-Ruslandjaar.
Juni 2014 In aanloop naar het WK voetbal in Brazilië brengt Amnesty voetbalplaatjes uit met gehavende ‘voetballers’ om aandacht te vragen voor het politiegeweld tijdens protesten tegen de dure WK-voorzieningen.
15 maart 2015 Op Plein in Den Haag plaatst Amnesty grafstenen voor migranten die op de Middellandse Zee zijn verdronken. Van 2000 tot 2017 komen meer dan 33.000 migranten op zee om.
10 december 2016 De Schrijfmarathon is een landelijk fenomeen geworden met bijeenkomsten door het hele land. In 2016 werden meer dan 166.000 brieven en kaarten geschreven voor bedreigde mensen.
13 juli 2017 Liu Xiaobo, in Beijing veroordeeld tot elf jaar gevangenis voor zijn oproep tot democratie, overlijdt in gevangenschap. Zijn weduwe Liu Xia staat al jaren onder huisarrest. Amnesty voerde voor beiden actie.
21 maart 2018 De meerderheid van de Nederlanders stemt tegen de ‘Sleepwet’. Amnesty voerde campagne voor een referendum over de wet, omdat die inlichtingen- en veiligheidsdiensten verregaande bevoegdheid geeft om de gegevens van burgers ‘uit de omgeving van de verdachte’ af te tappen.
