‘Zolang een schrijver wordt gelezen, leeft die’ 

‘Mijn grootste angst komt uit: ik zit in een nieuwe “Geëxecuteerde Renaissance”’, schreef de Oekraïense auteur Victoria Amelina. Kort daarna kwam ze zelf om het leven door een Russische raketaanval.   

De ‘Geëxecuteerde Renaissance’ verwijst naar de vele Oekraïense schrijvers die slachtoffer werden van Stalins terreur in de jaren twintig en dertig, na een bloeiperiode van Oekraïense literatuur. Een groot deel van de intellectuele en artistieke stemmen van die generatie werd monddood gemaakt. Victoria Amelina schreef daarover in het voorwoord van het oorlogsdagboek van de bekende Oekraïense schrijver Volodymyr Vakulenko, die vorig jaar werd gedood door Russische soldaten. Vastberaden zijn laatst geschreven woorden te publiceren, zocht Amelina in bezet gebied net zolang tot ze de begraven papieren vond, gewikkeld in een plastic zak.   

Op 22 juni 2023 presenteerde ze de uitgave op het Book Arsenal Festival in Kyiv, waarvoor ook de Nederlands-Oekraïense schrijver Lisa Weeda was uitgenodigd. Het is haast onbevattelijk voor ons in het veilige deel van Europa dat een stad die aanhoudend gebombardeerd wordt, een literatuurfestival organiseert. Lees hier hoe Weeda worstelt met de afweging ‘wel gaan, niet gaan’. En hoe belangrijk het is dat kunst en cultuur doorbloeien in oorlogstijd.  

Een week na het boekenfestival overleed ze, 37 jaar oud 

Direct na het opgraven van het dagboek, stuurde Amelina foto’s van elke pagina naar het Charkiv Literair Museum, zo schrijft ze in het voorwoord. ‘Pas toen durfde ik rustig adem te halen: Volodymyrs tekst was in veilige handen, ook als ik de volgende dag op een of andere anti-infanteriemijn zou stappen.’ 

Een week na het festival overleed ze, 37 jaar oud, na een Russische raketaanval op een restaurant in Kramatorsk waar zij met andere kunstenaars en journalisten was. We gedenken Amelina’s woorden: ‘Zolang een schrijver wordt gelezen, leeft die.’