In Soedan heerst een crisis die door de wereld vergeten lijkt, maar volgens de Verenigde Naties een van de ergste humanitaire crises ter wereld is. Tienduizenden slachtoffers vielen er al sinds april 2023, toen de rebellen van de Rapid Support Forces (RSF) de wapens opnamen tegen de Soedanese Volkskrijgsmacht. Inmiddels dreigt in Soedan een grote hongersnood en zijn miljoenen mensen op de vlucht geslagen naar relatief veilige regio’s in het land zelf of naar het buitenland. De fotograaf van deze indringende serie, Salih Basheer, maakte het van dichtbij mee.
Om zijn veelbelovende carrière verder te ontwikkelen woonde de jonge Soedanees in Denemarken, maar in april 2023 was hij op familiebezoek in Khartoem. Toen de hoofdstad werd aangevallen, moesten ze halsoverkop vluchten. Eenmaal terug in Denemarken na een lange, moeilijke tocht, kon hij niet vergeten wat hij had gezien en meegemaakt.
Basheer (1995) is een van de eerste Soedanezen ooit van wie, in 2023, een fotoboek is gepubliceerd. Hij gaat creatief om met fotografie. Zijn fotoboek zit vol collages, tekeningen, teksten en vage, al dan niet bewerkte foto’s van en over zijn ouders, die overleden toen hij 3 jaar oud was. Samen vormt het een indrukwekkend en emotioneel geladen verslag van Basheers zoektocht naar zijn verleden en zijn identiteit.
Dezelfde methode gebruikt hij nu om uitdrukking te geven aan zijn gevoelens van wanhoop en ontheemding. Zie bijvoorbeeld het eerste beeld, een ingekleurde collage van screenshots van Google Maps van een file bij Khartoem. Je ziet Basheer bijna op zijn laptop naar die auto’s staren, hopend dat de vluchtelingen weg kunnen komen, maar niet in staat om ze te helpen. En zo zie je hem ook angstig en boos de socialemedia-berichten van de rebellen bekijken, waarop ze staan te juichen bij brandende huizen. Door er bloemetjes bij te tekenen lijkt hij zijn hoop op een betere toekomst uit te drukken, en tegelijkertijd benadrukken ze ook het onbereikbare leed dat achter al dat geweld moet schuilen.
Vorig jaar verhuisde Basheer naar Nairobi, de hoofdstad van Kenia. Daar kwam hij andere Soedanese vluchtelingen tegen. Zo ontstond het idee voor een serie over zijn ontheemde landgenoten, The Return. In Oeganda bezocht hij als eerste het vluchtelingenkamp Kiryandongo, in een desolaat gebied waar nauwelijks voorzieningen zijn. Hij fotografeerde kindertekeningen die, als je ze goed bekijkt, gruwelijke herinneringen en diepe trauma’s weergeven.
En nu wil hij verder, langs andere vluchtelingenkampen en uiteindelijk terug naar Soedan, waar ook miljoenen ontheemden verblijven. Op GoFundMe zamelt hij geld in voor zijn reis. Een mooi streven. Basheer creëert beelden die, veel meer dan nieuwsfoto’s, laten zien hoe het voelt als je moet vluchten, als je ontheemd bent, geen thuis meer hebt. En om dan toch door te gaan.
