Zangeres Naaz: ‘Vrij zijn, ik weet niet hoe dat moet’

Vijf gewetensvragen aan Naaz Mohammad (26), zangeres en muzikant. Ze brak internationaal door met haar album Bits of Naaz en werkt nu als onafhankelijk artiest aan een derde album én een roman. Vrijheid is een belangrijk thema in haar leven en werk.

Wanneer kom jij in verzet?

‘Eigenlijk vind ik mijn hele bestaan een vorm van verzet: ik ben een vrouw – een vrouw van kleur – uit een familie met een vluchtelingengeschiedenis. Streng opgevoed en tamelijk geïsoleerd opgegroeid, als jonge vrouw beschadigd door de muziekindustrie en weer opgestaan. Doorgaan vraagt ook moed. Ik verzet me door te zijn wie ik ben.’

In je nek zijn de woorden jin, jiyan en azadî getatoeëerd: het Koerdische gezegde ‘vrouw, leven, vrijheid’. Ben jij vrij?

‘Jin, jiyan, azadî betekent: er is geen leven zonder de vrouw, en geen vrijheid tot iedereen vrij is. Vrijheid is een universeel begrip, maar voor iedereen betekent de ervaring van vrijheid iets anders. Drie weken geleden zei een vriendin tegen me: “Als je wil, kun je gewoon ’s avonds naar buiten gaan, hè?” Toen zag ik ineens heel helder dat ik nu vrij ben. Ik weet alleen niet hoe dat moet. Vroeger mocht ik niet eens buitenspelen, mijn ouders waren door alles wat zij als Koerdische minderheid hebben meegemaakt zo angstig over de wereld. Ook in de muziekwereld heb ik me heel erg beperkt gevoeld. Als je geen vrijheid hebt gehad, is het heel moeilijk om vrijheid te begrijpen, vind ik.’

In de muziekindustrie werd jou verteld dat je je niet te veel mocht uitspreken. Censureer je jezelf nog weleens?

‘Heel weinig. Dat wil ik niet meer. Veel artiesten spreken zich niet uit over bijvoorbeeld politiek, want ze zijn bang om publiek te verliezen. Nou ja, ik ben nu onafhankelijk en niemand kan tegen mij zeggen dat ik iets niet kan of mag doen. Ik heb als artiest een platform en ik vind dat ik dat moet gebruiken. Ik heb vanwege mijn bekendheid toch al geen privacy meer.’

Brengt bekendheid verantwoordelijkheid met zich mee?

‘Mijn liedjes en teksten zijn heel persoonlijk, ze gaan over mijn trauma’s, mijn verbroken huwelijk en mentale worstelingen. Het voelt soms alsof ik ze ook schrijf namens alle mensen die hetzelfde ervaren, maar niet de vrijheid hebben om hun eigen privacy te schenden. Ik probeer me verder alleen te uiten over dingen waar ik echt wat van weet. Ik wil niet de hele tijd ruimte innemen. Na de zware aardbevingen in Turkije en Syrië werd mij vaak gevraagd om ergens te komen zingen of praten. Ik heb toen steeds gezegd: ik kom niet uit die regio, vraag een Turkse of Syrische persoon. Ik voel de pijn ook, maar dit is niet mijn verhaal. Ik wil luisteren, leren, toeschouwen, empoweren. Ik wil niet op een voetstuk staan, ik wil mensen recht in de ogen kijken.’

Staat de gelijkheid onder druk in Nederland?

‘Discriminatie is vooral heel zichtbaar geworden. Veel mensen waren zich er niet van bewust dat dit er al was, omdat het niet in hun eigen leven voorkwam. Ergens heb ik de hoop dat er iets verandert nu mensen die discriminatie met eigen ogen zien gebeuren. Als een kind altijd al gepest wordt, maar nu ineens publiekelijk, dan moet je een keus maken. Who are you gonna be? Ga je opkomen voor dit kind of ga je een toeschouwer zijn? Ik sta op. Tuurlijk. Wat doe jij?’