Codekraker William Binney: ‘Metadata! Snap je?’

Als een missionaris waarschuwt William Binney de wereld tegen afluisterpraktijken door inlichtingendiensten. Hij kan het weten: hij ontwierp zelf een afluisterprogramma voor de Amerikaanse NSA dat wél de privacy van de burger respecteerde. ‘Jullie Europeanen moeten wakker worden.’

Vakbroeders noemen William Binney de ‘beste codekraker in de VS ooit’. Wikipedia vermeldt hem als ‘cryptoanalist’. In internationale media is hij een van de ‘twee klokkenluiders van de National Security Agency (NSA)’. Edward Snowden is de andere.

William ‘Bill’ Binney ontwikkelde eind jaren negentig een digitaal spionage-instrument dat elk elektronisch communicatiesignaal op aarde registreert en feilloos filtert op relevantie voor de strijd tegen terrorisme‚ zónder privacywetten te schenden. ‘ThinThread’ heet het systeem. Perfect‚ op één ding na: het was te goedkoop‚ vonden zijn bazen bij de NSA. Drie weken vóór de aanslagen van 11 september 2001 koos de organisatie voor het omslachtiger programma Trailblazer. Daardoor kon NSA niet alleen een paar miljard dollar meer claimen uit de Amerikaanse schatkist‚ maar ook over alle privacywetten heen walsen.

Nieuwe protheses

‘De drieduizend doden op 9/11 hadden voorkomen kunnen worden als de NSA zijn werk goed had gedaan’‚ zegt Binney half maart in een Haags hotel‚ waar we koffie halen uit een automaat op de gang. Binney beweegt zich moeizaam voort op krukken. Lang geleden moesten zijn benen worden geamputeerd door diabetes. Zijn nieuwe protheses zijn nog niet ‘ingelopen’.

Vanavond gaat Binney voor het Movies that Matter Festival met publiek in discussie over A Good American‚ de documentaire die de Oostenrijkse regisseur Friedrich Moser maakte over Binneys missie: waarschuwen voor de illegale afluisterpraktijken door veiligheidsdiensten‚ in Europa net zo goed als in de VS.

We keken om ons heen: wat moeten we nu? Wie gaan we nu bespioneren?

Binneys verhaal begint eind jaren tachtig toen de Berlijnse Muur viel. ‘De Koude Oorlog was voorbij. We keken om ons heen: wat moeten we nu? Wie gaan we nu bespioneren?’ Binney werkte destijds in de top van de NSA. In 1997 werd hij de technical director van het programma dat de militaire en geopolitieke analyses uitvoerde: met zesduizend man informatie verzamelen en analyseren om te begrijpen wat er speelt bij – potentiële – vijanden.

Waden in wanhoop

Het aantal gebruikers van mobiele telefonie‚ e-mail en internet explodeerde in die jaren. Binney: ‘Het idee binnen de NSA was: ál die communicatie onderscheppen en bewaren. Dan lezen en beluisteren de analisten het later allemaal wel. Maar zo overspoel je analisten natuurlijk. Die waden in wanhoop tot aan hun nek door de data‚ en een dag heeft maar 24 uur. Zoeken naar een naald in een almaar groeiende hooiberg: het kán niet anders of je kijkt over belangrijke informatie heen. En dat kan mensenlevens kosten. Dus ik dacht: metadata!

Chaos bestaat niet. Alles in het universum heeft structuur. Je hoeft die structuur alleen maar te vinden

‘Hoe kun je tientallen terabytes aan data per minuut bekijken‚ zonder te hoeven kíjken. Snap je? Je selecteert de individuen van wie je al weet dat ze mogelijk een bedreiging zijn: terroristen‚ drugssmokkelaars‚ witwascircuits. En dan breng je hun sociale omgeving in kaart. Wát ze elkaar te vertellen hebben‚ maakt niet uit. Het gaat erom: wie communiceert met wie‚ wanneer‚ hoe vaak? Wie was waar op welk moment en met wie? Dat zie je aan kassaregistraties‚ bekeuringen‚ creditcards. Metadata‚ data over data. Díe vertellen je wat het individu doet en wat hij met wie van plan is.’

Zeven miljard puntjes

‘Wiskunde is Bills grote liefde’‚ vertelt een collega in de documentaire. ‘Als het over wiskunde gaat‚ strálen zijn ogen.’ Binney: ‘Chaos bestaat niet. Alles in het universum heeft structuur. Je hoeft die structuur alleen maar te vinden.’ Hij beziet het universum als een ruimte met pakweg zeven miljard puntjes. Elk puntje is een individu. Pik het verdachte puntje eruit en kijk hoe zijn draadjes naar andere puntjes lopen. Dan heb je de netwerken van terroristen zó in kaart.’ En om aan het Amerikaanse verbod op bespioneren van de eigen staatsburgers te voldoen‚ filterde ThinThread de draadjes naar Amerikaanse staatsburgers er netjes uit. Binney ontwikkelde zijn systeem met een klein‚ flexibel team. ‘Aan de top wisten ze aanvankelijk niet eens dat we bestonden.’

Puntjes verbinden

Eind 2000 was ThinThread klaar voor gebruik. ‘Ik ging naar de afdeling terreurbestrijding van de NSA en vroeg een lijst van alle websites die ze in analyses meenemen. Dat waren er achttien. Meer had ThinThread niet nodig. Vanaf die sites verbonden we de puntjes. Begroting: een paar miljoen dollar per jaar.’

Ongeveer tegelijkertijd lobbyde het hoofd van de NSA‚ generaal Michael Hayden‚ later hoofd van de CIA‚ zijn eigen‚ peperdure‚ spionageprogramma het Congres binnen: Trailblazer. ‘Hij zei: we kunnen het niet aan‚ al die mobiele telefoons‚ al die glasvezelkabels‚ al die computers‚ al die mensen die dingen doen die niet mogen. Geef me 4 miljard dollar. Die kreeg hij. Zijn imperium groeide. En ThinTread werd gesloten’‚ zegt Binney.

Walgelijk

Drie weken later vielen de Twin Towers. Bill Binney is er nog steeds tot in het diepst van zijn hart van overtuigd dat ThinThread het netwerk dat de aanvallen voorbereidde‚ op tijd boven tafel zou hebben gekregen. Toen hij de torens zag instorten‚ dacht hij: ‘Walgelijk. Het is walgelijk dat al die mensen moesten sterven. Het is walgelijk dat de NSA het eigen financiële belang boven de veiligheid van burgers stelt. De NSA wilde groeien‚ wilde een imperium. Het was machtswellust.’ De dag na 9/11 hoorde Binney het een NSA-bons zeggen‚ verlekkerd: ‘Deze koe kunnen we de komende vijftien jaar uitmelken!’ En een ander hoorde hij zeggen: ‘Dit is een cadeautje. We krijgen al het geld dat we nodig hebben‚ en meer!’

Het was zoals toenmalig vicepresident Dick Cheney zei: ‘We’ve gone to the dark side’

Prompt zag Binney hoe vrachtwagenladingen hardware het NSA-gebouw binnen werden gesjouwd. ‘We moesten ons in de gangen om de stapels dozen heen wringen.’ Een collega fluisterde hem in het oor dat ze álles van álle glasvezelkabels aan het plukken waren. Honderden miljoenen telefoongesprekken‚ e-mails‚ álles. Ook van Amerikanen. Alle wettelijke beperkingen waren op aandringen van de NSA door president George Bush opgeheven‚ zonder tussenkomst van de rechter. Slechts een handvol Congresleden werd daarvan in kennis gesteld. Binney: ‘Het was zoals toenmalig vicepresident Dick Cheney zei: “We’ve gone to the dark side”.’ Binney schat dat de NSA sinds 2001 20 triljoen ‘communicatietransacties’ heeft onderschept‚ waaronder telefoongesprekken van Amerikanen en zo goed als ál hun e-mails.

In het geheim

In november 2001 verlieten Binney en twee naaste collega’s de NSA. Ze wilden met de machtspolitiek niets meer te maken hebben. Ze begonnen een bedrijf dat de principes van het ThinThread-programma als marketing tool aanbiedt aan bedrijven. ‘Overheidsinstellingen wilden niets met ons te maken hebben.’

In december 2005 onthulde The New York Times dat de overheid de gehele Amerikaanse bevolking in het geheim bespioneerde. Onder anderen Bill Binney werd ervan verdacht iets met het lek te maken te hebben. Dat hij in 2002 probeerde de NSA wegens corruptie aan te klagen‚ zal ook zijn invloed hebben gehad.

Politici geloven ongeveer alles wat de veiligheidsdiensten hun vertellen

In 2007 bestormde de FBI zijn huis gewapenderhand. Agenten duwden zijn kind ruw opzij‚ bedreigden zijn vrouw en trokken Binney zowat onder de douche vandaan. ‘Ze confisqueerden álles wat met ons ThinThread-bedrijf te maken had: computers‚ software‚ dossiers. Het onderzoek werd uiteindelijk wegens gebrek aan bewijs stopgezet‚ maar toen was ons bureau al gesloten.’

Binney bleef een man met een missie. Hij is nu de 70 gepasseerd maar nog fulltime bezig met zijn exposé van de NSA. Sinds 2013 krijgt hij steun van Edward Snowden‚ die ook de NSA verliet‚ met medeneming van miljoenen documenten die bewijzen wat Binney al twaalf jaar vertelt. Ze bestrijden niet dat afluisteren in de strijd tegen terrorisme nodig is‚ maar willen dat het binnen de grenzen van de wet gebeurt.

Aanslagen verijdelen

Snowden vluchtte naar Moskou. Binney is vrij om te gaan waar hij wil en spreekt overal ter wereld. ‘De VS hebben hun rechten grondiger laten vertrappen dan terroristen ooit hadden kunnen doen. We hebben van onze democratie een politiestaat laten maken.’ Hij noemt de VS ‘pre-fascistisch’ en de NSA een ‘Stasi of KGB op supersteroïden’. Binney: ‘De inlichtingendiensten zaaien angst. Door af te luisteren zeggen ze aanslagen te kunnen verijdelen en duizenden mensenlevens te redden. Cheney zei ooit dat iedereen die het afluisterprogramma wil inperken‚ bloed aan zijn handen heeft bij een volgende aanslag. De inlichtingdiensten kijken zelfs al naar online computerspelletjes en wie die spelen’‚ zegt Binney. ‘Het is belachelijk.’

Leiband

Edward Snowden zei in 2015 tegen Nieuwsuur bewijzen te hebben dat Europese landen‚ waaronder Nederland‚ aan de leiband van de NSA lopen. ‘De Nederlandse geheime diensten doen precies wat de Amerikanen vragen’‚ zei hij. Nederland biedt de NSA ‘onbeperkte toegang’ tot data. ‘Nederlanders worden niet gewaardeerd vanwege hun capaciteiten‚ maar vanwege de vrije doorgang. Dáárvoor gebruikt de NSA ze.’

De directeur van de AIVD‚ Rob Bertholee‚ repliceerde dat Snowden ‘absolute bullshit’ verkocht. De AIVD doet niets wat niet mag en alleen wat nodig is voor de nationale veiligheid‚ was – samengevat – zijn antwoord. De Raad van Europa daarentegen deed onderzoek naar Snowdens documenten en concludeerde dat het recht van burgers in Nederland en andere Europese landen – op een eerlijk proces‚ op privacy‚ de persvrijheid‚ de godsdienstvrijheid – door veiligheidsdiensten is geschonden.

Meer opsoringsbevoegdheden

Snowdens documenten toonden aan dat de Britse inlichtingendienst MI5 al ten minste tien jaar data hamsterde. Slechts een handvol Britse parlementsleden was daarvan op de hoogte. Een aantal Engelse telecomaanbieders wordt in de documenten genoemd‚ zoals Vodafone en British Telecom. Ze overhandigden data aan MI5.

In 2015 besloot Berlijn tot ‘beperking van de samenwerking’ met de NSA. Frankrijk gaf zijn inlichtingendienst juist meer opsporingsbevoegdheden. Het voorkwam de aanslagen in Parijs niet.

Politici hebben de technische expertise niet en geloven dus ongeveer alles wat de veiligheidsdiensten hun vertellen

Nederlanders intussen weten amper hoe het met hun privacy gesteld is. Uit peilingen blijkt wel dat de overgrote meerderheid privacybescherming ‘belangrijk’ of ‘erg belangrijk’ vindt. Maar veel mensen vinden de bescherming van hun online-privacy méér de verantwoordelijkheid van overheidsinstanties‚ financiële instellingen en zorginstanties‚ dan van zichzelf. Hoe de wet op bescherming van privacy luidt‚ weet bijna niemand. Ook politici kun je alles wijsmaken‚ zegt Binney. ‘Ze hebben de technische expertise niet en geloven dus ongeveer alles wat de veiligheidsdiensten hun vertellen.’

Rupsje Nooitgenoeg

Na nog een bekertje koffie zucht Binney: ‘We hadden ooit de illusie dat het met Obama anders zou worden. Maar ook hij laat veiligheidsdiensten alle informatie over alle menselijke wezens op de planeet verzamelen. In Utah liet hij dan een gigantisch dataopslagcentrum bouwen en hij zet er binnenkort nóg een neer in Maryland.’ En het geld blijft maar stromen naar Rupsje Nooitgenoeg‚ de NSA. Binneys hoop is nu gevestigd op een overwinning in de Amerikaanse voorverkiezingen door Ted Cruz óf Bernie Sanders‚ ‘de enige twee kandidaten die zich committeren aan respect voor burgerrechten’. En wij Europeanen? ‘Jullie moeten jezélf redden’‚ zegt hij. ‘Wakker worden. De democratie verdedigen. Je rechten opeisen.’

NAAM William Binney (1943) STUDEERDE wiskunde in zijn geboortestaat aan de Pennsylvania State University‚ waar hij in 1970 zijn Bachelor haalde GING VRIJWILLIG in 1965 het leger in met de hoop dan niet te worden ingezet in de Vietnam-oorlog ZIJN WISKUNDIGE talent zette hij in om codes te kraken voor het leger BIJ DE NSA begon hij in 1970 en werd daar Rusland-expert UIT ONVREDE over het beleid verliet hij de NSA eind 2001 WAARSCHUWT SINDSDIEN tegen de praktijken van inlichtingendiensten