Walgen van politici
De politicus als een loodgieter die verstopte wc’s komt ontstoppen, bleek een nachtmerrie die het populisme of extreemrechts of fascisme-light of hoe je het ook wilt noemen mede mogelijk heeft gemaakt.
Toen bondskanselier Helmut Schmidt in 1980 zei: ‘Wer Visionen hat, sollte zum Artzt gehen’, gold dat in sommige kringen als verfrissend. Inmiddels is de technocratie ontmaskerd als doodgraver van de democratie. Democratie is immers het podium van de ideeënstrijd en dergelijke strijd vereist, zoals dat graag wordt genoemd, grote verhalen. Grote verhalen behoeven een visioen, alleen kleine verhalen kunnen het zonder stellen.
En aan kleine verhalen geen gebrek. In elk café stuit men op kleine verhalen, en zo ongeveer de hele televisie en de halve journalistiek heeft zich erop toegelegd het grote nieuws invoelbaar te maken dankzij kleine verhalen van min of meer gewone mensen die door de tsunami van de geschiedenis zijn opgepakt en elders weer zijn neergegooid.
Kiezers willen weten waar het met hen naartoe moet. Van yogaleraar en psycholoog kan veel worden verwacht, maar het verbindende verhaal moet uit Den Haag komen. En er komen verhalen uit Den Haag, veel zelfs. Of ze verbindend zijn is de vraag, of ze groot zijn is eveneens onzeker.
De expertise van de expert die een tijd honend bij het vuilnis was neergezet bleek node te worden gemist, maar het is te laat.
Men laat zich vertegenwoordigen door politici van wie men vervolgens walgt
‘Migratiedeskundige Hein de Haas kan nog zo geduldig uitleggen dat migratie een complex fenomeen is, waarvan je eerst alle aspecten tegen het licht moet houden, voordat je beslissingen neemt – het is geen kraan die je open- of dichtdraait – er is niemand die luistert’, noteerde Bas Heijne dit voorjaar in NRC.
Nee, niemand luistert, want het democratische spel gaat hooguit over de deskundigheid of het vakmanschap waarmee men demagogie bedrijft. Als het volk – ik weet het, het is een vies woord – over deskundigheid moet oordelen zal het binnenkort ook mogen bepalen wie cum laude mag promoveren. En wie weet, als alle kennis als pure machtswellust is ontmaskerd, zal dat gebeuren.
Nee, deskundigheid is niet neutraal, wetenschap is niet neutraal, al is de opvatting dat wetenschap een middel is, zeg maar een gereedschap, om allerlei maatschappelijke problemen snel en doelmatig op te lossen, ook een aanranding van die wetenschap.
Goed, het electoraat bepaalt welke loodgieter de wc mag ontstoppen. Maar als de verstoppingen fictief blijken te zijn of de politicus de verstopping zelf veroorzaakte, dan neemt het vertrouwen in die loodgieter begrijpelijkerwijs af. Of men gelooft het grote verhaal: die verstoppingen zijn niet door de politiek veroorzaakt maar door deze of gene zondebok.
Democratie is eens te meer verworden tot zelfwalging. Men laat zich vertegenwoordigen door politici van wie men vervolgens walgt.
Het verbindende verhaal: laat ons samen walgen.
Zelfhaat moet nooit worden onderschat, ook niet in het stemhokje.
