Waar trek je de grens als je opkomt voor mensenrechten?

Ales Bialiatski heb ik nooit persoonlijk ontmoet. Deze moedige Belarussische mensenrechtenverdediger kreeg op 7 oktober de Nobelprijs voor de Vrede, net zoals het Oekraïense Center for Civil Liberties en mensenrechtenorganisatie Memorial uit Rusland. Die dag was het ook zestien jaar geleden dat de Russische journalist en mensenrechtenactivist Anna Politkovskaja werd vermoord – luis in de pels van Poetin die met haar reportages over de Russische wreedheden in Tsjetsjenië internationale bekendheid verwierf. Dat was de prijs die zij voor haar mensenrechtenwerk moest betalen.

Bialiatski kan op 10 december de prijs niet zelf in ontvangst nemen. Hij zit in de gevangenis omdat hij zich uitsprak tegen het keiharde politieoptreden en de marteling van demonstranten in zijn land. Ook in 2011 zat ‘lastpost’ Bialiatski al gevangen. ‘Ik ben ervan overtuigd dat ik anderhalf jaar eerder ben vrijgekomen door de inzet van veel mensen, onder wie Amnesty-aanhangers’, zei hij toen hij na drie jaar vrijkwam. ‘Daardoor werd mijn zaak wereldwijd bekend. Dat konden de autoriteiten niet negeren.’

Ik beland niet in een ‘heropvoedingskamp’ om mijn overtuiging  

Hoe ver is iemand bereid te gaan voor een rechtvaardige wereld? De Russische activist Aleksej Navalny keerde terug naar Rusland, nadat hij een vergiftiging door de autoriteiten ternauwernood had overleefd. Hij wilde zijn strijd tegen onderdrukking en corruptie voortzetten, ondanks het risico opnieuw te worden opgepakt. En dat gebeurde. Nu zit hij voor jaren in een strafkamp, onder uiterst zware omstandigheden.

Waar ligt voor mij de grens? Ik zal niet in een psychiatrische kliniek opgenomen worden om te ‘genezen’ van mijn opvattingen. Ik beland niet in een ‘heropvoedingskamp’ vanwege mijn overtuiging. Als ik op Twitter negatieve reacties krijg? Soit. Dat vind ik niet leuk, maar dat mag in een democratische rechtsstaat. Een steen door m’n ruit? Uiterst intimiderend, maar een ruit kun je vervangen. Maar wat als er een granaat voor mijn deur ligt? Wat als ik voor het leven van mijn dierbaren moet vrezen? Ik weet niet waar voor mij de grens zou liggen. Dat weet je denk ik pas als je hem moet trekken.

De Nobelprijs voor de Vrede beloont dit jaar de moed van mensen die doorgingen waar anderen afhaakten. Dat is een belangwekkend gebaar.