Opnieuw relevant (18 november 2020): De discussie over vrijheid van onderwijs laaide afgelopen week weer op vanwege uitspraken van minister Arie Slob (Onderwijs, CU) over een antihomoverklaring die sommige reformatorische scholen van ouders vragen.
Uit bezorgdheid over islamitische scholen, zoals het omstreden Haga Lyceum in Amsterdam, neemt de maatschappelijke druk toe om religieus onderwijs in te perken. Steeds meer partijen pleiten voor afschaffing of hervorming van artikel 23 van de Grondwet, waarin de vrijheid van onderwijs is gewaarborgd. Is bijzonder onderwijs nog wel van deze tijd?
VOOR: Marietje Beemsterboer
Leerkracht in het basisonderwijs, gepromoveerd op islamitisch onderwijs (Universiteit Leiden)
Minder ruis
‘Voor mijn onderzoek heb ik 75 interviews gedaan met docenten, godsdienstleerkrachten en directieleden op negentien islamitische basisscholen. Als bijvangst ontdekte ik dat islamitisch onderwijs de integratie bevordert. Dat gaat in tegen de maatschappelijke opinie, maar islamitische basisscholen voorzien in een gevoel van geborgenheid. Kinderen en ouders hoeven zichzelf niet uit te leggen. Er is minder ruis tussen school en de thuissituatie, omdat deze in elkaars verlengde liggen. Daardoor kan er meer energie gaan naar het leren.’
Seksuele voorlichting
‘Seksuele voorlichting wordt gegeven door de godsdienstleerkracht en jongens en meisjes worden van elkaar gescheiden. Daar kun je over discussiëren, maar je ziet hier typisch de brugfunctie van het islamitisch onderwijs. Een brug met de thuissituatie. De godsdienstleerkracht wordt gezien als een religieuze autoriteit. Daar luisteren kinderen naar. Op een niet-islamitische school kunnen kinderen denken: deze boodschap geldt niet voor mij; wij denken daar anders over vanuit onze achtergrond.’
Voetballen
‘Het is een charmante gedachte om samen naar school te gaan. Maar met z’n allen voetballen is nog geen integratie. Als bijvoorbeeld het nieuws over Thierry Baudet en de vier Marokkanen de klas binnenkomt, staan leerlingen soms lijnrecht tegenover elkaar. Bij het voeren van dit soort gesprekken voelen leraren zich vaak onbekwaam. Zeg je wel de juiste dingen en geef je alle kinderen de ruimte om hun mening te geven? Kinderen bij elkaar zetten leidt niet automatisch tot meer integratie.’
Kwaliteit
‘De vrijheid van onderwijs is uniek in Nederland: alle scholen, ook religieuze scholen, worden door de overheid gefinancierd. We hebben een mooi systeem waarbij de onderwijsinspectie kan ingrijpen als de kwaliteit in gevaar is. Critici willen alle islamitische basisscholen sluiten vanwege een aantal incidenten. Ja, we moeten elke basisschool scherp in de gaten houden, maar daar hebben we al de juiste middelen voor.’
TEGEN: Asis Aynan
Docent Nederlands (Hogeschool Amsterdam), schrijver, publicist. Presenteerde samen met Femke Lakerveld, Eddy Terstall en Keklik Yücel het Vrij Links-manifest, waarin hij pleit voor seculier onderwijs
Hypocriet
‘Met alleen openbare scholen hadden we dat gedoe op het Haga Lyceum nooit gehad. Het is wel hypocriet dat er meer verzet komt tegen islamitische scholen, zoals nu in het Westland bijvoorbeeld, dan tegen christelijke scholen.’
Ontmoeten
‘Ik ben voor een opwaardering van artikel 23: meer vrijheid en inclusiviteit in plaats van een artikel dat uitsluit. Je mag eigen religieuze onderwijsinstellingen oprichten, maar dat is schijnvrijheid, totaal niet meer van deze tijd. We moeten elkaar ontmoeten, dus moeten we toe naar één type onderwijs: openbaar onderwijs. In het huidige systeem ligt de nadruk op: je bent anders. Dat is het krankzinnige. Je gaat naar school om andere meningen te horen. Een autoriteit is degene die voor de klas staat, niet een religieuze autoriteit.’
Rubberen tegels
‘Dat er bij moslimkinderen soms spanning is tussen de thuissituatie en school, hoort erbij. Tweestrijd is goed, een mens zit vol tegenstrijdigheden. Niet goed is het om moeilijkheden juist uit de weg te gaan, zoals er tegenwoordig altijd rubberen tegels liggen onder klimrekken. Als je je nooit bezeert bij het vallen, word je niet voorbereid op het leven. We moeten kinderen niet onderschatten.’
Drogreden
‘De huidige wet is niet goed voor de integratie. Ik ben dolblij dat ik op een basisschool heb gezeten met verschillende religies, sekses, seksuele voorlichting. Het is niet zo dat de integratie niet werkt in andere landen waar religieuze scholen niet worden gefinancierd. Neem Frankrijk, waar wel religieuze scholen bestaan, maar alleen openbaar onderwijs door de overheid wordt gefinancierd. Dat de integratie daar spaak loopt heeft niets te maken met het onderwijs. Het komt vooral door het woonbeleid. Kijk naar de banlieues. Voorstanders van de vrijheid van onderwijs zeggen dat het toezicht op scholen die niet door de overheid worden gefinancierd minder goed is, maar dat noem ik een drogreden. Dan moet de overheid beter toezicht houden op die organisaties. Of je zegt: je mag helemaal geen religieuze scholen meer oprichten.’
