Vijftien tips voor films en docu’s over mensenrechten

Wil je iets kijken dat er echt toe doet? Kun je niet kiezen uit het overweldigende aanbod? Kijk naar onze selectie van mooie films en documentaires over mensenrechten.

Ode aan de fantasie

Voor de Ivoriaanse regisseur Philippe Lacôte heeft La Maca, de gevangenis die het decor vormt voor zijn speelfilm Night of the kings, altijd een sprookjesachtige uitstraling gehad. Als kind ging hij er wekelijks op bezoek om zijn moeder, een politieke gevangene, te bezoeken. Met een gedeelde taxi reisde hij af naar de gevangenis die in een bos in de buurt van Abidjan ligt. ‘Voor mij was het net een koninkrijk, met koningen en koninginnen’, vertelde Lacôte eerder dit jaar aan de Los Angeles Times. 

Night of the kings draait om verbeeldingskracht. Fantasie blijkt in de film de sleutel tot overleven. Roman, een nieuwe gedetineerde in La Maca, krijgt de opdracht om een verhaal te vertellen. Er staat veel op het spel. Als Roman er niet in slaagt om zijn toehoorders te boeien, dan dreigt er een bloedige machtsstrijd te ontbranden tussen de gedetineerden, waarbij hij ook zelf groot gevaar loopt. 

Philippe Lacôte, Night of the kings, Vanaf 8 juli te zien in de bioscoop of via streaming 

Antigone en TikTok

Nadat haar ouders in Algerije worden vermoord, vlucht Antigone op 3-jarige leeftijd met haar broers Polynice en Étéocle en zus Ismène naar Canada. Daar leiden ze een gelukkig leven met hun oma, tot het noodlot toeslaat. Bij een opstootje op straat schiet de politie Étéocle dood omdat hij protesteert tegen de arrestatie van Polynice. Polynice belandt in de cel, en dreigt uitgezet te worden. Antigone verzint een list om haar broer uit de gevangenis te krijgen. 

Net als in de Griekse tragedie van Sophocles draait de speelfilm Antigone om de spanning tussen de wet en loyaliteit aan de familie. Zo maakt de Canadese filmmaker Sophie Deraspe van een eeuwenoud verhaal een modern vertelde aanklacht tegen strenge migratiewetgeving, inclusief een TikTok-achtige videoclip – wat verbazingwekkend goed werkt. 

Sophie Deraspe, Antigone, www.moviesthatmatter.nl  

Creatief in Congo

Steden die erin slagen om creatievelingen aan te trekken, gaat het ook economisch voor de wind, betoogde de Amerikaanse econoom Richard Florida. Zou die theorie ook werken in een van de armste plaatsen ter wereld, vraagt de Nederlandse documentairemaker Renzo Martens (bekend van Enjoy poverty) zich af. In zijn nieuwe documentaire White cube spoort hij medewerkers van een palmolieplantage in het Congolese regenwoud aan om kunst te maken. De in 1911 geopende plantage behoort tot het imperium van Unilever, dat goede sier maakt met de sponsoring van musea terwijl plantage-arbeiders op een houtje moeten bijten.  

De Congolezen kleien indrukwekkende beeldhouwwerken. Met behulp van 3D-technologie worden die met chocolade nagemaakt en tentoongesteld in westerse galeries en musea. Hoogtepunt van de film is als een van de Congolese plantagearbeiders, Matthieu Kasiama, afreist naar New York om daar de opening van zijn expositie bij te wonen. Met de opbrengsten van de tentoonstellingen kopen de Congolezen hun land terug en bouwen zij hun eigen museum: een witte kubus. 

Renzo Martens, White cube, t/m eind juni te zien Eye 

De Vietnamese Lady Gaga

Popster Mai Khôi werd tien jaar geleden een nationale beroemdheid dankzij een mierzoete ode aan Vietnam, die zeer in de smaak viel bij het communistische regime. Maar als ze zich daarna ontpopt als feminist – ze spreekt zich uit tegen huiselijk geweld en zegt dat ze geen kinderen wil – en wat gewaagdere nummers uitbrengt, is het snel gedaan met de steun van de overheid. Haar nieuwe muziek wordt gecensureerd en de staatsmedia besteden geen aandacht meer aan ‘de Vietnamese Lady Gaga’. 

De ontroerende documentaire Mai Khoi & the dissidents laat zien hoe de zangeres terugvecht: als onafhankelijke kandidaat voor het parlement, via sociale media en met een nieuwe band die maatschappijkritische muziek maakt.  

Een prachtig portret van een bewonderenswaardige artiest die voortdurend in de gaten gehouden wordt door de geheime politie, maar zich toch blijft uitspreken voor vrijheid van meningsuiting, gelijke berechting van vrouwen en democratie.  

Joe Piscatella, Mai Khoi & the dissidents, www.moviesthatmatter.nl 

Zwarte strijders voor de apartheid

‘Zuid-Afrika had geen apartheid’, vertelt Viana Sombreiro, een zwarte man, in de fascinerende film Lamentations of Judas. Sombreiro maakte deel uit van het beruchte 32ste Bataljon, bestaande uit Angolese anticommunistische soldaten die de koloniale oorlogen van wit Zuid-Afrika uitvochten. Een deel van de voormalige strijders woont tegenwoordig in het dorp Pomfret, waar de in maart overleden filmmaker Boris Gerrets langskomt om met hen een speelfilm te maken over het Bijbelse verhaal van Judas. Dit biedt de mogelijkheid om de gewezen soldaten te confronteren met hun verleden.  

De opzet doet denken aan de documentaire The act of killing, waarin de verantwoordelijken voor de anticommunistische zuivering in Indonesië in de jaren zestig terugkijken op hun daden door ze na te spelen. Een groot verschil: terwijl het de leden van de Indonesische doodseskaders aan niets ontbreekt, verpieteren de Angolese ex-soldaten in een afgelegen dorp. 

Boris Gerrets, Lamentations of Judas, NPO Start 

Tashi Wangchuk verdedigde zijn recht om Tibetaans te spreken

The New York Times volgde de Tibaanse Tashi Wangchuk op zijn reis naar Peking en maakte hierover de korte documentaire A Tibetan’s Journey for Justice. Wangchuk vertelt dat de Chinese regering het steeds moeilijker maakt om de Tibetaanse taal te leren. Hij ziet dit als een ‘systematische afslachting van onze cultuur’. Op 27 januari 2016, twee maanden na het publiceren van de documentaire, werd Tashi Wangchuk gearresteerd. Hij heeft zijn straf van vijf jaar uitgezeten. Wordt Vervolgd maakte een profiel van Wangchuck.

The New York Times, A Tibetan’s Journey for Justice, online te streamen

Gevangenen als handelswaar

Het runnen van de Zuid-Afrikaanse Mangaung-gevangenis is voor de Britse beveiligingsmultinational G4S een lucratieve aangelegenheid, ontdekte de Nederlandse onderzoeksjournalist Ruth Hopkins. De Mangaung-gevangenis in Bloemfontein, de juridische hoofdstad van het land, is een maximaal beveiligde inrichting voor veroordeelden van zware misdrijven, zoals moord en verkrachting. Hopkins stuitte op allerlei misstanden en een doofpot van martelpraktijken. Ze schreef daarover het boek The Misery Merchants en maakte samen met regisseurs Ilse en Femke van Velzen de documentaire Prison for profit. Wordt Vervolgd interviewde haar over haar onthullingen.

Ruth Hopkins (regie: Ilse en Femke van Velzen), Prison for profit, NPO Start

Jongen én meisje

In de speelgoedwinkel kijkt de 9-jarige Wen Long naar roze barbies en naar legovoertuigen. De wereld is ingedeeld in afdelingen voor jongens en voor meisjes. Maar zij is intersekse, of zoals ze het in de korte debuutdocumentaire van journalist Lara Aerts Meisjesjongensmix omschrijft: jongen én meisje. Wen Long is geboren in China. Toen ze 2 jaar oud was, werd ze geadopteerd door Nederlandse ouders, die hadden aangegeven dat ze openstonden voor een kindje met ‘special needs’. In het geval van Wen Long: een kindje van wie niet duidelijk was of het een jongen of een meisje was.

Lees hier de uitgebreide recensie: Als je jongen én meisje bent

Lara Aerts, Meisjesjongensmix, 28 juni 2021 te zien in Rialto for Short, Amsterdam Nederland, www.meisjesjongensmix.nl

De Syrische grot

Amani Ballour werkte in een ondergronds ziekenhuis in Oost-Ghouta. Sinds de documentaire The Cave is Ballour de stem van de één miljoen ontheemden die vastzitten in het noorden van Syrië. De bekroonde documentaire van Feras Fayyad toont de laatste twee jaar van het werk van Ballour in het ziekenhuis. Daar moest ze kiezen: ‘dit kind ga ik behandelen, het andere laat ik doodgaan’, vertelde ze in een interview met Wordt Vervolgd.

Feras Fayyad, The Cave, te streamen via o.a. Prime Video, NatGeo tv-app

Nog meer tips:

In Durrab’s Labyrinth volgen Eefje Blankevoort en Els van Driel de zestienjarige Durrab, die nog maar kortgeleden zelf vluchteling was en nu in Slovenië zelf mensen smokkelt.

Fly so Far vertelt het verhaal van Teodora del Carmen Vasquez uit Salvador, die jarenlang in de gevangenis zat voor het krijgen van een doodgeboren kindje.

De documentaire A Thousand Cuts gaat over de Filipijnse journalist Maria Ressa, die met haar activistische platform Rappler strijdt tegen dictator Duterte. Wordt Vervolgd interviewde Ressa in 2019, toen ze net door TIME was uitgeroepen tot een van de meest invloedrijke personen van dat jaar.

En in The Dissident zie je hoe Hatice Cengiz, die we eind 2020 spraken, erachter probeert te komen wat de rol was van de Saudische kroonprins Mohamed bin Salman bij de moord op haar verloofde Jamal Khashoggi.

De documentaire For Sama is een soort liefdesbrief van burgerjournaliste Waad al-Kateab aan haar dochter Sama, waarin ze vertelt over vijf jaar burgeroorlog in Aleppo, Syrië. Volgens Wordt Vervolgd-columnist Linda Bilal moet iedereen deze film gaan kijken.

De documentaire Maxima gaat over de Yanacocha-goudmijn in de Peruaanse Andes die bijna is uitgeput. Als David tegen Goliath vecht boerin Máxima tegen het grootste goudmijnbedrijf ter wereld: Newmont Corporation.