Vijf cultuurtips voor de herfstmaanden

De redactie van Wordt Vervolgd leest, luistert en kijkt heel wat af. Dit zijn de aanraders van deze herfst.

Chroniqueur van Gazaans verzet

Achter het hek dat Gaza van Israël scheidt, kunnen sommige Gazanen de grond zien liggen waar hun grootouders van verdreven zijn. Ze mogen daar niet naartoe. Tijdens de Mars van de Terugkeer in 2018 kwamen demonstranten elke vrijdag bij het hek bijeen om toegang tot de dorpen en steden van hun voorouders te eisen. ‘Vooruit, jongens’, schreeuwt een demonstrant, ‘we gaan terug naar ons land!’ Maar als de mensen toestromen, beginnen de soldaten te schieten. De protesten zijn bloederig: er vallen in 2018 en 2019 ruim tweehonderd doden en bijna achtduizend gewonden. Veel van hen verliezen een arm of been. De verteller in de roman Een tuin voor verloren benen tekent getuigenissen op, vaak zo schrijnend dat niemand er eigenlijk naar wil luisteren. Zelfs de schrijver zou zich het liefst afkeren van deze tragedie, die zo pijnlijk laat voelen dat deze oorlog niet op 7 oktober 2023 is begonnen.

Soundtrack van een staatsgreep

‘America’s secret weapon’, kopte The New York Times, ‘is a blue note in a minor key.’ Jazzmuzikant Louis Armstrong verschijnt stralend in beeld, met het onderschrift: jazz-ambassadeur. In de muzikale documentaire Soundtrack to a Coup d’Etat van de Belgische regisseur Johan Grimonprez, zien we hoe zwarte Amerikaanse jazzmuzikanten rond 1960 werden ingezet als politiek instrument in de postkoloniale strijd om Congo. De pas verkozen premier Lumumba werd vermoord. Vlak daarna stuurde het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken de muzikanten op tournee in Congo, misschien wel om de aandacht af te leiden. In een mix van muziek, mediafragmenten, optredens en interviews kan de tappende schoen van Armstrong zomaar overgaan in de meppen die Nikita Chroesjtjov met zijn schoen op tafel gaf in de Algemene Vergadering van de VN. Jazz bepaalt het ritme, en geeft een nieuwe interpretatie aan de rol van muziek in de koloniale geschiedenis.

Geen doodvonnis, wel stigma

Het is een liefdesverhaal, het is een verhaal over een epidemie, het is een verhaal over een vormende periode voor de queergemeenschap in Nederland. De podcast En niemand bleef onaangeraakt gaat over de beginjaren van hiv en aids. Podcastmaker Randy Vermeulen en schrijver Maurits de Bruijn beginnen bij het prachtige en tegelijkertijd ook verdrietige verhaal van Jan en Martin, die stapelgek op elkaar waren. Maar Martin kreeg vlekken op zijn benen, veroorzaakt door een vorm van huidkanker die kan voorkomen bij aids. Door die vlekken werd hij getekend: hij kon de besmetting niet meer verbergen of ontkennen. En niemand bleef onaangeraakt is een intiem verteld verhaal over de diepe sporen die hiv naliet, over het lijden, over de mensen die wegvielen, de taboes eromheen. Wie ziek werd, werd angstvallig gemeden.

Vier de rechtsstaat

Het toeslagenschandaal, de coronacrisis, de uitwassen in de jeugdzorg, het stikstofdossier: het openbaar bestuur laat steken vallen, de overheid is er te weinig voor de burger en de burger wantrouwt op zijn beurt de overheid. Dan kun je zeggen ‘maar er gaan ook veel dingen goed’, maar de Volkskrant-journalist Kustaw Bessems gaat op zoek naar wat er beter kan. Dat doet hij in de podcast Stuurloos en in het gelijknamige, vlot geschreven boek, waarin hij ook een lijst met aanbevelingen voor een beter bestuur toevoegt. Want een journalist moet niet zeggen dat het allemaal complex is, kreeg hij zelf ooit te horen, een journalist moet het complexe begrijpelijk maken. En dus: de overheid moet zich niet meer als bedrijf gedragen, waarvan burgers de ‘klanten’ zijn. Mensen met verstand van ‘uitvoering’ moeten een prominente plek in het bestuur krijgen, en de rechtsstaat, die moeten we vieren.

Lees ook: Natascha van Weezel schrijft een brief aan haar babyzoontje over Israël 17 november 2023

Lezersaanbieding:

Met een zacht hart

Schrijver, filmmaker en journalist Natascha van Weezel staat op Amsterdam Centraal wanneer ze een groep pro-Palestina-demonstranten tegen het lijf loopt. Ze herkent een oude vriendin. Ze zwaait, maar in plaats van een hartelijke begroeting krijgt ze een scherp verwijt toegeworpen: ze zou laf zijn omdat ze geen kant kiest in het Israël-Gaza conflict.

Door haar Joodse achtergrond bracht Van Weezel als kind veel vakanties door in Israël, dat ze leerde zien als verzekeringspolis voor een veilig bestaan. Tegelijkertijd is ze kritisch op het beleid van Netanyahu en rouwt ze om de doden in Gaza. In haar net verschenen boek Hoe houd je je hart zacht gaat ze op een persoonlijke zoektocht naar een middenweg. Zo vraagt ze zich af: kan een middenpositie ook radicaal zijn, een constructieve kracht die bijdraagt aan verbetering?

We geven vijf exemplaren weg van Hoe houd je je hart zacht. Mail naar wordtvervolg[at]amnesty.nl met uw adres en als subject ‘Zacht hart’.

Deze lezersaanbieding is beschreven door Merel Zuidhof.