Vijf cultuurtips voor deze zomer

De redactie van Wordt Vervolgd leest, luistert en kijkt heel wat af. Dit zijn de aanraders van deze zomer.

Comfortabel, maar niet vrij

Het leek tijdenlang zo logisch: als een land welvarend wordt, wordt het vanzelf ook vrijer. Met economische vooruitgang neemt de mondigheid van de burgers toe. Maar zo vanzelfsprekend is dat al lang niet meer. China bewijst de afgelopen decennia dat ook een onvrij land economisch succesvol kan zijn. En tijdens de coronapandemie slaagde het autoritaire bewind er de eerste jaren ook nog eens veel beter in zijn bevolking tegen het virus te beschermen dan de westerse democratieën. ‘Werkt een autocratie soms wél?’, vraagt voormalig China-correspondent Eva Rammeloo in Alles onder controle. In dit boeiende boek beschrijft ze de ongekende controlestaat die Beijing heeft opgetuigd. Dissidenten worden monddood gemaakt, vrijheden ingeperkt. Slechts heel af en toe steekt protest de kop op. Zoals eind 2022, toen de Chinezen de coronamaatregelen zat waren. Dat de bevolking niet vaker in opstand komt, is volgens Rammeloo mede het gevolg van het fangbian-fenomeen. Fangbian betekent comfortabel en gemakkelijk, en dat is precies hoe de samenleving is georganiseerd. De Communistische Partij houdt de bevolking rustig ‘met welvaart, stabiliteit en precies genoeg vrijheid’. 

Wat drijft Poetin?

Eerst was er een podcast, nu een boek. Simon Dikker Hupkes interviewde voor de podcast Wie is Poetin?, zeven deskundigen over de Russische president. In een handzaam boekje met dezelfde titel zet hij nu de belangrijkste wetenswaardigheden over de Russische machthebber op een rij. Experts als correspondent Eva Cukier, Laura Starink van website Raam op Rusland en onderzoeksjournalist Hester den Boer beantwoorden de belangrijkste vragen die je over de president kunt hebben. Door deze opzet is het een toegankelijk boek voor iedereen die benieuwd is hoe Poetin is geworden wie hij is. De kans dat de oorlog in Oekraïne zich zal ontwikkelen tot een langdurige uitputtingsslag is groot, denken de experts. ‘Poetin zal zich niet overgeven’, voorspelt Starink. ‘Dat hij daarmee niet alleen Oekraïne verwoest maar ook zijn eigen volk in de afgrond stort maakt voor hem geen verschil.’ 

Honderd jaar neerbuigendheid

‘In de naam van God, moge Palestina met rust gelaten worden’, schreef Yusuf Diya’, burgemeester van Jeruzalem, in 1899, aan de Oostenrijks-Hongaarse journalist Theodor Herzl. Diya’ had reden om zich zorgen te maken. Herzl probeerde de geesten rijp te maken voor een eigen staat voor de Joden. De oorspronkelijke bevolking van Palestina zou moeten plaatsmaken, maar dat was volgens Herzl slechts een formaliteit: ‘We zullen proberen de straatarme bewoners over de grenzen te laten verdwijnen.’ Hij geloofde dat de bewoners van Palestina er alleen maar baat bij zouden hebben als hun land gekoloniseerd werd. Die overtuiging tekent ‘de arrogante zelfverzekerdheid die zo vaak voorkwam onder negentiende-eeuwse Europeanen’, schrijft de Palestijns-Amerikaanse Rashid Khalidi in zijn indrukwekkende boek De honderdjarige oorlog tegen Palestina. ‘Deze neerbuigende houding tegenover de intelligentie, om nog maar te zwijgen van de rechten, van de Arabische bevolking van Palestina zouden zionistische, Britse, Europese en Amerikaanse leiders in de decennia daarna keer op keer aannemen, tot op de dag van vandaag.’ 

De horror van ‘herstelhuwelijken’

De Siciliaanse Franca Viola stond in 1965 aan de basis van een grote maatschappelijke omwenteling. Nadat ze was ontvoerd en verkracht, weigerde ze met haar verkrachter, de neef van een lokale maffiabaas, te trouwen. In plaats daarvan deed ze aangifte. Een revolutionaire daad. Zeker in het zuiden van Italië waren zogeheten herstelhuwelijken aan de orde van de dag. Als vrouw werd je geacht te trouwen met de eerste man met wie je seks had – of die seks nou vrijwillig was of niet. Pas in 1981 werd de wet aangepast: een verkrachter ging niet langer vrijuit als hij met zijn slachtoffer trouwde. La ragazza del futuro is gebaseerd op het verhaal van de dappere Franca, die hier Lia heet. Deze ontroerende speelfilm maakt invoelbaar hoe moeilijk het geweest moet zijn om het op te nemen tegen de conservatieve krachten van het Sicilië in de jaren zestig. Lia en haar familie worden het doelwit van een intimidatiecampagne waar de hele gemeenschap, inclusief geestelijken, aan meedoet. Met hulp van een paar verschoppelingen – een sekswerker en een advocaat die wegens zijn geaardheid in ongenade is gevallen – weten Lia en haar ouders het hoofd boven water te houden.

Ontmoet het verleden

Hoe is het om als kind een oorlog mee te maken? In de tentoonstelling ‘De Kracht van Ontmoeten‘ kijk en luister je mee met ontmoetingen tussen Amsterdamse basisschoolleerlingen en hun Joodse buurtgenoten, die kind waren tijdens de Tweede Wereldoorlog. Als onderdeel van het educatieprogramma ‘Oorlog in mijn Buurt’, interviewen de kinderen hen over hoe dat was. De ouderen vertellen over ervaringen als angst en verveling tijdens de onderduik en het verliezen van familie. In de tentoonstelling vertellen de foto’s, teksten en audiofragmenten van deze ontmoetingen een vaak treurig maar soms ook inspirerend verhaal. Zo brengen jong en oud samen het verleden van hun stad tot leven.

De tentoonstelling is een samenwerking tussen Stichting In mijn Buurt en het Amsterdam Museum en tot 5 november te zien in het museum. Wij verloten 3 kaartjes voor 2 personen. Mail naar: wordtvervolgd@amnesty.nl met als onderwerp: ‘De Kracht van Ontmoeten’.