Verrek, mensenrechten gaan over mij!

De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) bestaat 75 jaar. Wat betekenen de mensenrechten in Utrecht vandaag de dag? 

‘Veel mensen in Nederland zien mensenrechten als een ver-van-je-bedshow’, zegt filmmaker Duco Tellegen, ‘maar ze zijn voor iederéén belangrijk. Dat laten we in Utrecht, stad van Mens en Recht zien met heel diverse verhalen. Van een abortusbuddy tot een voetbalfan die van voetbal wil kunnen genieten zonder hooligangeweld. Het zijn verhalen waarbij mensen kunnen denken: verrek, dat gaat over mij!’  

Utrecht, stad van Mens en Recht is een initiatief van de Universiteit Utrecht, in samenwerking met maatschappelijke organisaties in de stad. Studenten onderzochten wat de dertig artikelen van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) vandaag de dag nog betekenen voor Utrechters. Tellegen, maker van onder andere de documentaire Living Rights (2006), maakte filmportretten van stadsbewoners die zich inzetten voor de mensenrechten. Fotograaf Jan Banning, bekend van fotoseries als Bureaucratics en Troostmeisjes, fotografeerde hen. Het volledige project komt online en de foto’s zijn ook op verschillende plekken in de stad te zien.  

Meer dan ons eigen hachje

Tellegen wil laten zien dat we over mensenrechten geen discussie hoeven te voeren, omdat ze uitdrukken wat áltijd en voor iedereen belangrijk is. ‘We moeten niet alleen op de korte termijn aan ons eigen hachje denken, maar vooral ook aan de samenleving waar we op de lange termijn in willen leven. Dat laat bijvoorbeeld Laura Jacquemijns zien, een student die onderzoekt of de Nederlandse staat juridisch verantwoordelijk kan worden gehouden om de schade van het slavernijverleden te herstellen.’ 

‘Het argument tegen excuses en herstel is vaak dat het toen andere tijden waren, met andere wetten’, vertelt Jacquemijns (22). ‘Ik onderzoek of dat verhaal wel klopt. Werden er toen echt geen wetten geschonden?’ Zij probeert de theoretische discussie ook weer buiten de academische wereld te brengen, zodat haar onderzoek in de praktijk gebruikt kan worden. 

De verhalen van Utrechters gaan niet alleen over het waarborgen van mensenrechten door de overheid, vertelt Tellegen: ‘Het is niet altijd zwart-wit. Soms is er geen onwil vanuit instanties, maar lopen mensen toch tegen praktische problemen aan.’  

Samen naar de kliniek

Dat vertelt ook Jack den Tonkelaar (33), abortusbuddy bij de organisatie Samen naar de Kliniek. Hij gaat mee naar de kliniek met mensen die hebben gekozen voor een abortus. Den Tonkelaar vindt lichamelijke integriteit heel belangrijk en wil dat iedereen die voor een abortus kiest het proces zonder oordelen van anderen en zo veilig en prettig mogelijk kan doorlopen. Een abortusbuddy is er niet alleen om mensen langs de demonstranten te loodsen, die vaak bij abortusklinieken zijn te vinden: ‘Sommige mensen hebben niemand in hun leven om samen mee naar de kliniek te gaan, of ze maken zich heel erg zorgen over hoe het allemaal gaat en waar ze precies moeten zijn. Als buddy kan je die zorgen bij mensen wegnemen.’ Jack hoopt er zo aan bij te dragen dat abortus ook daadwerkelijk als een veilige keuze voelt. 

De persoonlijke verhalen van Utrechters als Jacquemijns en Den Tonkelaar laten volgens Tellegen niet alleen zien dat mensenrechten over ons allemaal gaan, maar ook dat we elkaar nodig hebben, juist op zo’n kleine schaal als de samenleving van een stad: ‘We moeten het samen doen.’