Urgenda-directeur Minnesma: ‘Het thema klimaat moet weg uit de milieuhoek’

Marjan Minnesma‚ directeur van stichting Urgenda‚ dwong de Nederlandse staat via de rechter meer maatregelen te nemen tegen de opwarming van de aarde. Wereldwijd krijgt die rechtszaak navolging. ‘Ook Amnesty zou klimaatverandering moeten agenderen als het belangrijkste onderwerp van deze eeuw.’

‘Samen met jullie helpen we de fossiele dinosaurus een handje met uitsterven!’‚ roept de campagneleider van Milieudefensie op het Plein voor de Tweede Kamer. Het is 24 september en de vrouw staat voor een enorme opblaasdinosaurus in roestige kleuren. Onder de milieuactivisten die naar haar luisteren‚ bevindt zich een opvallende verschijning. Gehuld in een stijlvolle rode jas‚ met hoge hakken en opgestoken haar: Marjan Minnesma (1966)‚ directeur van Stichting Urgenda en hoofdrolspeler vandaag.

Baanbrekende uitspraak

Haar actieorganisatie wil‚ in samenwerking met bedrijven‚ overheden‚ maatschappelijke organisaties en particulieren‚ Nederland sneller verduurzamen. Urgenda sleepte in december 2013 de Staat der Nederlanden voor de rechter omdat die te weinig maatregelen zou nemen tegen de opwarming van de aarde. Afgelopen juni stelde de Haagse rechtbank Urgenda in het gelijk en droeg hij de regering op om in 2020 de uitstoot van CO2 met 25 procent te hebben teruggebracht ten opzichte van het niveau van 1990 – veel meer dan de regering van plan was. Het is een baanbrekende uitspraak waardoor ‘de Klimaatzaak’ wereldwijd de aandacht trok.

Verdienen aan duurzaamheid

Minnesma is vandaag naar de Tweede Kamer gekomen vanwege het debat over de gewonnen rechtszaak. Als ze op het Plein de microfoon krijgt aangereikt‚ loopt zij van de opblaasdinosaurus naar een decor dat haar eigen medewerkers hebben opgebouwd‚ met multifunctionele zonnepanelen en een reclamebord van de zonnepanelenfabrikant. Persfotografen lopen met haar mee over het Plein en beginnen – voor het eerst vandaag – massaal te flitsen. Minnesma vertelt over ondernemers die het verschil gaan maken. ‘Dat is de toekomst: we gaan gewoon geld verdienen aan duurzaamheid.’

Op de stoel van de bestuurder

De regering maakte in september bekend in hoger beroep te gaan tegen de uitspraak. Niet alleen omdat ze het oneens is met het vonnis maar ook omdat de rechter volgens de regering hiermee ‘op de stoel van de bestuurder’ is gaan zitten. De beroepsprocedure bij het gerechtshof zal tweeënhalf tot drie jaar in beslag nemen. In de Tweede Kamer beloven staatssecretaris Wilma Mansveld (Infrastructuur en Milieu‚ PvdA) en minister Henk Kamp (Economische Zaken‚ VVD) echter dat ze zich in afwachting van het vonnis in hoger beroep zullen houden aan de uitspraak van 2013. Gedurende die periode zal de regering streven naar een CO2-reductie van 25 procent in plaats van de 17 procent die het kabinet oorspronkelijk als streefcijfer hanteerde.

Dat is de toekomst: we gaan gewoon geld verdienen aan duurzaamheid

Minnesma is teleurgesteld in de PvdA‚ die zich om pragmatische redenen lijkt te hebben neergelegd bij het hoger beroep. Ooit was Minnesma de leidinggevende van Diederik Samsom toen hij nog werkte bij Greenpeace. Sinds de uitspraak in de Klimaatzaak probeert ze met de huidige PvdA-leider in contact te komen. ‘Ik heb alleen wat sms’jes teruggekregen’‚ vertelt Minnesma enkele dagen na het Kamerdebat‚ in het moderne‚ ‘duurzame’ kantoor van Urgenda aan de Noordelijke IJ-oever van Amsterdam. ‘Het zegt iets over hoe belangrijk hij het onderwerp vindt. Hij is blijkbaar te druk met andere zaken.’

Facebook-likes

‘Al op de dag van de gerechtelijke uitspraak kreeg ik vanuit de hele wereld emotionele reacties’‚ vertelt de Urgenda-directeur. Milieuorganisaties en betrokken juristen in het buitenland willen weten hoe Minnesma het met haar advocaten Roger Cox en Koos van den Berg heeft aangepakt. ‘Juristen moeten even de slag maken dat het hier gaat om een civielrechtelijke zaak. Daarbij kies je ervoor om overheidsbeleid als onrechtmatig te bestempelen. Dat is zo nog niet eerder gedaan’‚ legt ze uit. ‘Advocaten zijn gewend de staat aan te klagen via het milieurecht‚ bijvoorbeeld bij het aanvechten van een vergunning van een kolencentrale.’ Inmiddels zijn er door Minnesma en haar advocaten bezoeken afgelegd aan milieuorganisaties in onder andere Frankrijk‚ Canada en Groot-Brittannië.

Ook in Australië

In Australië bezocht Minnesma enkele organisaties die gespecialiseerd zijn in het aanspannen van rechtszaken op het gebied van milieu. ‘Zij hebben talloze reacties gekregen op onze klimaatzaak‚ variërend van vele likes op Facebook tot oproepen van burgers om ook in Australië een dergelijke zaak aan te spannen. Juristen zijn dat nu aan het uitzoeken‚ maar dat kan wel even duren. Wij hebben ook meer dan een jaar gedaan over het formuleren van onze dagvaarding.’

Wat heb je aan een discussie over vrijheid van meningsuiting als je land onbewoonbaar wordt?

Onlangs kwam een boer uit Ethiopië bij haar kantoor in Amsterdam langs om haar te bedanken voor het aanspannen van de Klimaatzaak‚ vertelt Minnesma. Hij was hier op uitnodiging van het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken om kennis te maken met innovatieve landbouworganisaties.

De boer schetste hoe zijn land al jaren te maken heeft met droogte. Dat is het gevolg van de temperatuurstijging in Afrika van meer dan een graad in de afgelopen eeuw‚ zegt Minnesma. ‘Wanneer het in Nederland 10 procent droger wordt is er nog genoeg water. In Afrika‚ waar water al schaars is‚ ontstaat direct een groot probleem. Het continent draagt het minst bij aan de klimaatverandering‚ maar ondervindt er wel de meest vergaande gevolgen van.’

Niet zo gezellig

Het baart Minnesma‚ die met haar man en drie kinderen in de Noord-Hollandse Beemsterpolder woont‚ veel zorgen. ‘Het dreigt hier op aarde door de klimaatverandering‚ eufemistisch gezegd‚ niet zo gezellig te worden. Nederland zal voorlopig niet in de problemen komen‚ onze dijken houden het naar verwachting de komende honderd jaar nog wel uit. Maar het gaat om de totale chaos in de wereld‚ waarbij honderden miljoenen mensen niet meer kunnen leven op de plek waar ze nu zitten‚ zoals die boer in Ethiopië. Zij zullen op de vlucht slaan. Ze zijn boos‚ hebben geen geld of andere middelen. Dat zal leiden tot oorlog.’

Onbewoonbaar land

Minnesma vindt het dan ook onbegrijpelijk dat klimaatverandering geen speerpunt is in het beleid van mensenrechtenorganisaties als Amnesty (zie kader). ‘De organisatie zou dat juist moeten agenderen als het belangrijkste onderwerp van deze eeuw. De opwarming van de aarde zal wereldwijd zorgen voor honger‚ dorst en de noodzaak om te vluchten van heel veel mensen‚ vooral de allerarmsten’‚ zegt de Urgenda-directeur. ‘Wat heb je aan een discussie over vrijheid van meningsuiting als je land onbewoonbaar wordt?’ Minnesma noemt de eilandstaten in onder andere de Stille Oceaan die door de zeespiegelstijging de komende decennia onder water dreigen te verdwijnen. Miljoenen mensen zullen hierdoor op de vlucht slaan‚ zegt ze.

Mensenrechtenorganisaties als Amnesty moeten ermee beginnen de eigen leden te vertellen dat klimaatverandering een groot probleem is

‘Mensenrechtenorganisaties als Amnesty moeten ermee beginnen de eigen leden te vertellen dat klimaatverandering een groot probleem is’‚ zegt Minnesma. Ze vindt dat de ‘milieuwereld’ en ‘de mensgerichte niet-gouvernementele organisaties’ nog te veel gescheiden werelden zijn. ‘Al die organisaties zouden meer moeten samenwerken rond het klimaat. Het gaat hier over sociale rechtvaardigheid. Het onderwerp moet weg uit de milieuhoek.’

Aardgasbubbel

Intussen staat Nederland als het gaat om duurzame energie op de een-na-onderste plek in Europa. ‘Nederlanders zijn heel goed in het recyclen van glas en papier‚ het oude milieudenken‚ maar we zijn heel slecht in energiebesparing en het opwekken van duurzame energie. We hebben natuurlijk een grote op fossiele brandstoffen gebaseerde industrie in huis‚ met de gasbubbel in Groningen en met oliemaatschappij Shell. Wij Nederlanders zijn heel vies.’ Minnesma pleit ervoor het gas gewoon in de grond te laten. ‘Waarom zouden we pas over twintig jaar‚ als het gas op is‚ volledig overstappen naar duurzame energievoorzieningen? Het is verantwoord om dat nu al te doen.’

Veel geld

Om in 2030 een 100 procent duurzame economie te hebben‚ zal Nederland volgens Minnesma vanaf nu jaarlijks 1‚5 procent van het bruto nationaal product moeten inleveren‚ onder meer door af te zien van aardgasbaten. Dat komt neer op 9 miljard euro per jaar‚ rekent ze voor. ‘Dat is veel geld maar over twintig jaar hebben we dan wel een energievoorziening die jaarlijks 3 miljard euro goedkoper is dan nu‚ en die je bovendien helemaal in eigen hand hebt. Als je dat niet doet‚ loop je rechtstreeks in de handen van Vladimir Poetin en Gazprom‚ en zadel je volgende generaties op met de gevolgen van klimaatverandering. Ik vind het niet zo’n moeilijke keuze.’

Faillisement

Voor die stelling kreeg Minnesma onlangs steun uit onverwachte hoek. Gouverneur Mark Carney van de Bank of England bepleitte eind september dat vanwege de gevolgen van klimaatverandering ‘twee derde tot vier vijfde’ van de olie-‚ gas- en kolenvoorraden wereldwijd in de grond moet blijven. De president van de Nederlandse Bank‚ Klaas Knot‚ sloot zich begin oktober aan bij Carneys analyse over de ‘carbon bubble’.

Deze omschakeling zou volgens Minnesma een faillissement betekenen voor bedrijven als Shell‚ waar ze ooit haar carrière begon maar al snel vertrok omdat ze doorkreeg dat ‘je daar minstens 50 moet zijn voordat je er enige invloed hebt’. Minnesma: ‘Shell kiest er willens en wetens voor om “fossiel” te blijven en zal daarom omvallen. Klaar. Ik vind dat niet zo erg. Alleen bedrijven die kiezen voor verduurzamen‚ blijven overeind.’

We zullen de komende tijd nog wel een paar rampen krijgen hier en daar‚ zoals de massale bosbranden in Australië en de Verenigde Staten

Van de aanstaande klimaattop‚ vanaf eind november in Parijs‚ heeft Minnesma geen hooggespannen verwachtingen. Regeringsleiders van 195 landen bespreken daar welke actie zij gaan ondernemen om de opwarming van de aarde tot maximaal twee graden Celsius te beperken. ‘Landen kunnen daar verklaren wat ze willen‚ maar er staat geen sanctie op als ze zich er niet aan houden.’

Om het tij echt te keren is volgens Minnesma meer nodig. ‘We zullen de komende tijd nog wel een paar rampen krijgen hier en daar‚ zoals de massale bosbranden in Australië en de Verenigde Staten.’ Beelden in de media kunnen in dat kader grote impact hebben en zouden zelfs kunnen leiden tot een grote omslag in het denken van mensen. Minnesma: ‘Zo kreeg de discussie over vluchtelingen deze zomer een heel andere wending door de foto van het verdronken jongetje op het Turkse strand. Een dergelijk bepalend beeld met betrekking tot klimaatverandering moet zich nog aandienen.’

Biografie

NAAM Marjan Minnesma GEBOREN in 1966 in Wormerveer STUDEERDE bedrijfskunde in Londen BEGON HAAR CARRIÈRE bij Shell maar ontdekte al snel dat ‘je minstens 50 moet zijn voordat je er enige invloed hebt’ STUDEERDE vervolgens filosofie en rechten in Utrecht WERD in 1998 campagnedirecteur van Greenpeace RICHTTE met de Rotterdamse hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans in 2007 Stichting Urgenda op en werd de directeur WOONT met man en drie kinderen in de Beemster

Kader:

Amnesty en klimaatverandering

Amnesty houdt zich niet actief bezig met klimaatverandering. Op www.amnesty.org staat dan ook niets over het thema. Toch zegt het hoofdkantoor in Londen desgevraagd het onderwerp ‘heel belangrijk’ te vinden. Maar‚ reageert de directeur Law and Policy Program‚ ‘er is simpelweg onvoldoende geld om ons ook daarmee bezig te houden’. Misschien komt daar verandering in. In een intern strategiedocument over de komende jaren wordt onder de kop ‘Mogelijke projecten’ klimaatverandering genoemd en de mogelijke samenwerking daarbij met andere organisaties.

Over de oproep van Minnesma aan Amnesty om klimaatverandering actiever te agenderen‚ zegt hij: ‘We zijn nu de strategie voor de komende jaren aan het bespreken‚ maar er zijn geen campagnes over klimaatverandering gepland.’ Human Rights Watch noemt klimaatverandering op haar website een van haar zestien aandachtsgebieden. In het jaarverslag over 2015 krijgt het onderwerp echter vrijwel geen aandacht.

Wordt Vervolgd, november 2015