Spielbergje spelen
Als ik op tv naar een oorlog kijk, zou het kunnen zijn dat ik naar een actiefilm zit te kijken. Laatst ging het over Douma in Syrië. Op 7 april werden mensen daar getroffen door chemische wapens. Tenminste, daar zagen we beelden van: 43 doden, artsen die slachtoffers afspoelden met emmers water en die met zuurstofkapjes in de weer waren. Het was theater, in scène gezet door rebellen, zeiden Assad en de Russen achteraf.
Hebben die rebellen inderdaad Steven Spielbergje gespeeld? Inclusief spuitbussen schuim voor om de lippen van hun acteurs?
Douma zou niet de eerste oorlogstoneelproductie zijn. Denk aan Theresienstadt in Tsjechië. Het Internationale Rode Kruis mocht het nazi-gevangenenkamp komen inspecteren, maar eerst werd het gepoetst en gebezemd. Bloemperken werden aangelegd, barakken geschilderd en zo veel mogelijk gevangenen werden nog snel even afgevoerd naar Auschwitz-Birkenau, om meer lucht, licht en ruimte te scheppen. Vervolgens werd het Rode Kruis getrakteerd op een voetbalwedstrijd met juichend publiek en op een opera met de kampbewoners in de hoofdrol én in de orkestbak.
Het Rode Kruis zag dat het goed was. Ze waren gekomen in de verwachting een smerig getto met uitgehongerde gevangenen aan te treffen, maar Theresienstadt was ze reuze meegevallen.
Theresienstadt was in de film een ‘spa’, een kuuroord voor blije en gelukkige gepensioneerde Duitse Joden
Na de filmbeelden uit Douma mochten internationale journalisten de stad komen inspecteren. Met name het verhaal van The Independent-correspondent Robert Fisk stelde velen gerust. Hij was in Douma een ‘aardige dokter in een groene jas’ tegengekomen, die had verteld dat er geen gifgasaanval was geweest. In Douma leven veel mensen voor de veiligheid in tunnels en kelders. Die avond waren er bommen gevallen, gewone, geen chemische, én er was veel wind. Het stof van de bommen was de tunnels in gewaaid en dát is waarom we mensen op de film zagen stikken.
Was die arts een acteur in het toneelstuk van Assad? We zullen het nooit weten, want áls er bewijs was, is dat inmiddels weggebezemd door Assads schoonmaakploegen. Doet het ertoe? Ja, want conventionele bommen op burgers gooien mag tegenwoordig, maar chemische bommen op diezelfde mensen gooien mag niet. Niet dat we van plan zijn om Assad naar het ICC in Den Haag te slepen, maar het gaat om het principe, nietwaar?
Theresienstadt kreeg destijds een extra laag. De enthousiaste reactie van het Rode Kruis op het toneelstuk in het kamp was de SS zo goed bevallen dat ze besloten een film te maken waarin de gevangenen speelden dat ze in een opera en een voetbalwedstrijd speelden. In de film was Theresienstadt een ‘spa’, een kuuroord voor blije en gelukkige gepensioneerde Duitse Joden. Toen de film klaar was, werden de acteurs gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau. Maar toen was het al eind 1944 en te laat om de film nog in de bioscopen uit te brengen.
