Rwanda-tribunaal verdient meer lof
Stilletjes sloot het Rwanda-tribunaal in december zijn deuren. Het allerlaatste vonnis kreeg nauwelijks aandacht in de media. Ook de anders zo luidruchtige bloggemeenschap over internationaal strafrecht zweeg.
De internationale gemeenschap lijkt met stille trom te vertrekken uit het Tanzaniaanse stadje Arusha‚ waar 21 jaar dit ‘ongewenste stiefzusje’ van het Joegoslavië-tribunaal zetelde. Het is of er de laatste jaren een sluier van schaamte heeft gehangen over het tribunaal‚ waar 93 verdachten van de genocide in 1994 onder Tutsi’s en gematigde Hutu’s zijn berecht.
‘Volledig mislukt’‚ riep een collega-jurist jaren geleden al. Waarom? Omdat er slechts ‘één partij’ werd berecht en het doel van het tribunaal‚ nationale verzoening‚ dus niet werd bereikt. De wandaden van het Tutsi-rebellenleger van Paul Kagame‚ nog altijd de president van Rwanda‚ zijn nooit vervolgd.
‘Oneerlijk’
‘Een volstrekt oneerlijke procesgang waar verdachten jaren wachtten op hun proces’‚ schrijft een andere collega die ik om commentaar vroeg. Hij verwijst naar de zogeheten Butare-zaak die in december ten einde kwam‚ de laatste zaak van het tribunaal. Zes verdachten die eerder tot levenslang waren veroordeeld‚ onder wie een minister en provinciale bestuurders‚ kregen strafvermindering‚ onder meer omdat hun zaak erg lang had geduurd: verdachten waren tussen 1996 en 1998 gearresteerd‚ hun proces was in 2001 begonnen. Het was ‘de langste‚ duurste en misschien wel oneerlijkste zaak in de geschiedenis van het internationale strafrecht’‚ vond mijn collega.
In december bracht de Gambiaanse aanklager Hassan Bubacar Jallow zijn slotverslag uit aan de VN-Veiligheidsraad‚ de oprichter van het tribunaal. ‘Het was allemaal niet makkelijk geweest’‚ rapporteerde hij‚ maar de 93 aangeklaagden‚ waren allen de leading personalities bij de uitvoering van de genocide. Het tribunaal heeft een indrukwekkend aantal uitspraken gedaan waarin het de juridische verantwoordelijkheid voor genocide heeft ontwikkeld‚ zei hij. Zo werd voor het eerst een verband gelegd tussen genocide en seksueel geweld tegen vrouwen. Het tribunaal sluit‚ maar de nog niet afgewikkelde zaken gaan door; de dossiers zijn overgebracht naar het OM in Rwanda.
Genocidale bende
De door Jallow genoemde prestaties zijn waarachtig niet mis. Een belangrijk deel van de genocidale bende zit achter de tralies. En toch was er van een waardig eerbetoon amper sprake in december.
Misschien zijn we de afgelopen twintig jaar gewend geraakt aan regeringsleiders die tot levenslang worden veroordeeld wegens genocide en zelfs als het een vrouwelijke minister van Familiezaken betreft die opdracht gaf tot massale verkrachtingen‚ zoals in de genoemde Butare-zaak. Voor juristen was er de laatste jaren wellicht weinig nieuws te melden. Maar het tribunaal verdient het nu serieus geëvalueerd te worden. Al was het maar om het gemopper over de kosten van 1‚8 miljard euro in de juiste context te plaatsen. De archieven staan in Arusha en het staat eenieder vrij deze te bestuderen. Alleen dat al verdient applaus.
