Een gigantisch rangeerterrein

AI, sociale media, hackers en algoritmes: tech-journalist Gerard Janssen legt in deze rubriek uit waar technologie botst met mensenrechten. Deze keer: reddingsoperaties voor trans personen.

Elk jaar verzamelen hackers zich in februari in een hotel op de Veluwe voor Hacker Hotel – een bijeenkomst voor mensen uit de cyberveiligheids- en hackergemeenschap. Dit jaar stond in een van de gangen een tafel met een bijzondere puzzel: de Inglenook Sidings Puzzle. Dit klassieke rangeerspel voor modelspoorbanen draait om het strategisch verplaatsen van wagons binnen een beperkt spoor-gebied. De kunst is om zo slim mogelijk te manoeuvreren. 

Bij het spoorbaantje zaten twee trans vrouwen: Anne Ogborn en Jenny List. Ogborn is een ervaren programmeur en activist die zich sinds de jaren tachtig inzet voor transrechten. List is elektronica-ingenieur en schrijft voor Hackaday, een platform voor creatieve elektronica-projecten. Beiden werken voor Trans Rescue, een vrijwilligersorganisatie die trans personen en anderen uit de queergemeenschap helpt ontsnappen aan levensbedreigende situaties. 

De reddingsoperaties zijn ook vaak oplossingen van puzzels. Niet met treinen, maar met vliegtuigen. Het internationale vliegreissysteem en de talloze vliegvelden vormen een gigantisch rangeerterrein. Opgeteld bij de lokale visumregels, levert dat een enorm doolhof op met bureaucratische hindernissen. En, zo weten hackers, waar regels zijn, zijn mazen.

Voor iemand met een Egyptisch paspoort is het bijna onmogelijk om van land A naar land B te reizen

Paspoortpuzzel

Voor mensen met een Nederlands paspoort zijn deze mazen niet relevant. Het halen van een visum is meestal niet meer dan een bureaucratische formaliteit. Maar voor iemand met een Egyptisch paspoort – of erger nog: een Jemenitisch paspoort – is het bijna onmogelijk om van land A naar land B te reizen. Het resultaat is een puzzel die alleen door de beste puzzelaars opgelost kan worden, zoals List en Ogborn. 

Door het voortdurend veranderende mondiale vluchtsysteem in de gaten te houden, vinden zij geitenpaadjes. ‘Het is één ding om een vakantie naar Cancún te plannen als je een Nederlands paspoort hebt. Het is iets heel anders om een weg naar veiligheid te vinden als je een Egyptisch paspoort hebt’, legde Ogborn uit. In sommige landen riskeren trans personen de doodstraf.

Lastercampagnes

Sommigen bekritiseren Trans Rescue omdat de organisatie mensen aan hun lot zou overlaten zodra de reis is geregeld. Ze vinden dat er ook nazorg moet worden geboden. Tegelijkertijd is het lastig om kritiek te onderscheiden van lastercampagnes, die vaak gericht zijn tegen organisaties die zich inzetten voor transrechten.  

Zeker nu. Op 20 januari 2025 ondertekende president Donald Trump een uitvoerend bevel dat federale instanties opdraagt om op officiële documenten, zoals paspoorten, uitsluitend het biologische geslacht bij geboorte te erkennen. Dat betekent dat Amerikaanse trans mensen die een nieuw paspoort aanvragen of hun paspoort willen verlengen niet het gender kunnen laten registreren waarmee ze zich identificeren. Voor Anne Ogborn speelt dat in 2027.  

Voor veel trans personen is in de VS blijven geen optie meer. Nu al komen er veel trans personen met een toeristenvisum naar Nederland die niet van plan zijn om terug te gaan. Dat zal de komende jaren alleen maar toenemen.