Radovan Karadžić

‘Schandalig!’ Zo kwalificeert historicus en genocide-deskundige Ton Zwaan tijdens een gastcollege de ruimte die Radovan Karadžić krijgt van het Joegoslavië-tribunaal om de geschiedenis van zijn land te verdraaien. Mijn studenten kijken ongemakkelijk voor zich uit. Voor juristen is morrelen aan het recht van een verdachte om zichzelf te verdedigen taboe.De aankomende juristen en de historicus – Zwaan trad ooit op als getuige-deskundige in het Milošević-proces – bekijken de ontwikkelingen in het proces tegen Karadžić vanuit verschillende hoeken. De historicus kent als geen ander de rol die Karadžić speelde tijdens de Bosnische oorlog; hij vindt het moeilijk verteerbaar dat deze oorlogsmisdadiger zo lang zijn stempel mag drukken op het verloop van het proces.

Vredesstichter

Een paar dagen na het gastcollege ben ik met de studenten aanwezig bij het proces. De strategie van Karadžić is erop gericht zichzelf te profileren als vredestichter. Het lijkt niet te lukken. Karadžić heeft sinds oktober vorig jaar meer dan zeventig getuigen opgeroepen. Het is een bonte stoet van voormalige militairen, politici en diplomaten. Deze maand getuigen onder anderen twee eerder veroordeelde Bosnisch-Servische generaals, Dragomir Milošević (geen familie) en Radislav Krstić, en Karadžić’ voormalige woordvoerder, een notoire moslimhater. Geen van de getuigen heeft zijn verdedigingsstrategie nog kunnen onderbouwen. Integendeel, sommigen worden door de aanklagers snel ontmaskerd als leugenaars. In andere gevallen vragen de rechters zich vertwijfeld af wat de relevantie is van hun verklaringen. Van de bewondering voor de kundigheid die Karadžić in de beginfase van zijn proces vertoonde, lijkt niet veel over te zijn. Waar zijn de juridische adviseurs van Karadžić gebleven?

Eén van hen, de Amerikaanse advocaat Peter Robinson, ontmoeten we in de pauze van het proces. Hij leidt het team van adviseurs dat Karadžić moet helpen het overstelpende bewijs van de aanklagers onderuit te halen. Robinson legt ons uit dat Karadžić de regie geheel in eigen handen heeft. En hij voegt eraan toe dat geen advocaat het beter zou doen.

Ik zie fronsende wenkbrauwen bij mijn studenten. De verbazing neemt toe als Robinson vertelt hoe intelligent‚ religieus‚ zachtaardig en beleefd zijn cliënt is en hoe lonend het is met zo’n intellectueel te werken.

Kan een advocaat of juridische adviseur als Robinson een rol van betekenis spelen in de rechtszaak tegen Karadžic´? Voormalige politieke leiders zoals hij zijn als geen ander op de hoogte van de complexe verhoudingen tijdens een oorlog. Karadžic´ is tegelijkertijd zó bedreven in het optrekken van rookgordijnen om tegenstanders op het verkeerde been te zetten dat zelfs zijn juridische adviseur hierdoor beneveld lijkt te zijn geraakt. De studenten hebben dat door‚ ze worden ongetwijfeld goede advocaten. Ik weet zeker dat de verontwaardiging van de historicus Zwaan hen daarbij heeft geholpen.