Podcast-tip: De plantage van onze voorouders

Maartje Duin ontdekte dat haar familie ooit een aandeel had in een Surinaamse plantage met slaafgemaakten. Met Peggy Bouva, een van de nazaten van die slaafgemaakten, dook zij in het verleden. Dat levert een podcast op vol ongemakkelijke, maar relevante gesprekken.

Drie dagen voor de uitzending van aflevering 1 van de podcastserie De plantage van onze voorouders wordt eind mei in Minneapolis de Afro-Amerikaan George Floyd gedood door een witte politieagent. Over de hele wereld zijn er demonstraties tegen discriminatie. Maartje Duin (44) en Peggy Bouva (41) mogen in actualiteitenprogramma’s aanschuiven. Hun podcast is ineens actueel.

In de achtste aflevering blikken ze daarop terug. Bouva hoopt dat er door Black Lives Matter eindelijk ‘een soort bewustzijn’ komt onder witte Nederlanders. Het is dan ook een klap in haar gezicht als het kabinet weigert excuses te maken voor de slavernij. ‘Eigenlijk zegt Rutte: laten we er maar niet meer over praten, dan klaart de lucht vanzelf op’, zegt ze.

Opgerakeld

Terug naar aflevering 1. Daarin bezoekt Duin met haar moeder het Zeeuwse landgoed van hun adelijke familie. Ze is dan net begonnen met haar zoektocht naar het slavernijverleden en de rol die haar familie daarin speelde. Haar moeder, barones Albertine Duin-Van Lynden (71), vraagt huiverig waarom dat opgerakeld moet worden: ‘Er is niets meer aan te doen. Al die mensen zijn dood.’ Even later zien ze een roodborstje vliegen. ‘Lief hè’, zegt de barones. ‘Maar het schijnen rotvogeltjes te zijn. Heel wreed tegen soortgenoten.’
De toon is dan gezet in de serie, waarin moeder Duin een belangrijke rol speelt. Wat kan zij eraan doen dat haar voormoeder ‘misschien een takkewijf’ was, zegt ze, doelend op Antonia van Lynden-Van der Heim, de betbetovergrootmoeder van Duin die 1/72ste aandeel had in de suikerplantage Tout Lui Faut. Zelf was deze Zeeuwse nooit in Suriname geweest. Wel reisde ze in 1863 naar Den Haag. De slavernij was afgeschaft, en ze nam daarvoor ter compensatie 383 gulden in ontvangst. Omgerekend naar nu: een slordige 4.200 euro.

Ongemakkelijke gesprekken

De podcast bevat veel ongemakkelijke gesprekken. Maartje Duin worstelt met het toch al gevoelige onderwerp. Ze wikt en weegt. Als haar moeder zich ongelukkig uitdrukt over het discriminatiedebat wijst ze haar subtiel terecht. Maar ze is ook kritisch over zichzelf. Bijvoorbeeld als ze in Suriname met Bouva’s oom Kenneth praat. Hij droomt soms van de zweepslagen die zijn voorouders kregen. Desgevraagd zegt hij het te waarderen als Duin excuses zou maken voor de daden van haar voormoeder. Ze moet huilen, maar sorry zeggen doet Duin niet. ‘Dat voelde als een te grote jas om aan te trekken’, zegt ze later.

Wit vriendje

Spannend wordt het als Bouva zegt er moeite mee te hebben als haar dochter later met een wit vriendje zou thuiskomen, omdat hun ‘eigen identiteit en cultuur’ dan dreigt te verwateren. ‘Is dat niet rassendenken?’, legt Duin haar voor, om vervolgens te schrikken van haar eigen ‘domineestoontje’.

In de laatste aflevering blijkt moeder Duin enigszins van opvatting te zijn veranderd. Na de dood van George Floyd had iemand haar gezegd dat het eigenlijk om All Lives Matter zou moeten gaan. ‘Nee’, reageerde ze stellig. ‘Dit gaat nu even over de achterstand die ingehaald moet worden door zwarte mensen.’

De plantage van onze voorouders
Maartje Duin i.s.m. Peggy Bouva
Prospektor, VPRO en NPO Radio 1
Te beluisteren via uw podcast-app