Opzettelijk het verkeerde doen, uit angst
Sociale media, hackers en algoritmes: tech-journalist Gerard Janssen legt in deze rubriek uit waar het botst met mensenrechten. Deze keer: de Eerste Kamer heeft ingestemd met een enge nieuwe wet voor gegevensverwerking.
Wel eens van RIEC’s gehoord? Het staat voor ‘Regionale Informatie en Expertisecentra’. Er zijn er tien van in Nederland. Je zou ze gerust inlichtingendiensten kunnen noemen. Zelf formuleren ze hun werk als het ‘bevorderen en ondersteunen van de samenwerking van gemeenten, provincies, het Openbaar Ministerie, de politie, de belastingdienst, de douane, de IND, de Nederlandse Arbeidsinspectie en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit.’
Kun je misschien ergens opvragen wat er bij de RIEC’s allemaal verzameld wordt over jou?
Nou nee.
Kun je je dan wel verdedigen als je aangewezen wordt als ‘verdacht’?
Eh nee… En het wordt nog erger.
18 juni 2024 heeft de Eerste Kamer ingestemd met de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden (Wgs). Vanaf nu is in de wet vastgelegd dat ‘onder bepaalde voorwaarden’ de gegevens van vier samenwerkingsverbanden op het terrein van zorg en veiligheid gecombineerd kunnen worden. Om precies te zijn gaat het om Zorg- en Veiligheidshuizen, Het Financieel Expertisecentrum, de Infobox Crimineel en Onverklaarbaar Vermogen en de eerdergenoemde RIEC’s.
Recept voor ellende
Als je al deze informatie samengooit en daar chocola van probeert te maken, om met deze gegevens te voorspellen of je een ‘rotte appel’ bent of niet, is dat een recept voor ellende. Het leidt, zo waarschuwen de experts, tot kafkaëske toestanden zoals we ze gezien hebben bij de Toeslagenaffaire. Of, om een zinnetje te lenen van de blog met de naam Ludic Mataroa: ‘This isn’t a recipe for disaster, it’s a cookbook for someone looking to prepare a twelve course fucking catastrophe.’
Ook in deze wet is de staat niet verplicht om mensen in te lichten dat ze onder een vergrootglas liggen. En mocht je er toch achter komen, en ontdekken dat je onterecht op een lijst staat die over meerdere instanties verdeeld is, probeer je naam dan maar eens overal weg te krijgen. Google maar op de naam van de onvermoeibare journalist David Davidson, en lees zijn verhalen.
De EU heeft verregaande plannen voor zogenaamde ‘Chat Control’
Volgens de AI-verordening van de Europese Unie is het verboden om mensen met behulp van AI ‘te classificeren op basis van gedrag, sociaaleconomische status of persoonlijke kenmerken’. Maar er is vast en zeker wel een manier om hier omheen te werken. Systemen die hier al dicht bij in de buurt komen, worden gebruikt om je de ‘juiste’ advertenties te laten zien, bij Buienradar bijvoorbeeld. Of op YouTube.
Komische film
Het is nu ook weer niet zo dat Europa zich opwerpt als de beschermer van privacy. Er zijn verregaande plannen voor zogenaamde ‘Chat Control’. Dat betekent dat platforms en communicatieapps als WhatsApp software moeten gaan gebruiken om berichten te scannen op inhoud voordat ze versleuteld en verstuurd worden.
En of dat allemaal nog niet Black Mirror genoeg is, mag de AIVD de internetkabels tappen, zonder dat er toezicht is van een andere dienst.
Het is om moedeloos van te worden. Ik moest denken aan een quote uit de film This is Spinal Tap: ‘It’s an accident waiting to happen.’
This is Spinal Tap is een komische film over de fictieve Britse popband Spinal Tap uit de jaren zeventig. In een van de scènes praten de bandleden over jazz: ‘It’s music, based on fear’, zegt iemand. ‘It is intentionally playing the wrong notes.’
Opzettelijk het verkeerde doen, onder invloed van angst.
